آشنایی با ساختمان دندان و بافت های اطراف آن

*نقش دندان:

اولین قدم در عمل گوارش غذا،خرد کردن و جویدن مواد غذایی است که وظیفه آن به عهده دندانها می باشد.دندانها در هر یک با شکل ویژه خود به اعمال بریدن(دندانهای پیشین)،پاره کردن(دندانهای نیش)، نرم و له کردن(دندانهای آسیا) و نهایتاً به عمل جویدن غذا کمک میکنند.

*ساختمان دندان:

دندان از دو قسمت تاج و ریشه تشکیل شده است:

1)تاج (crown): تاج دندان قسمتی از دندان است که خارج از لثه طبیعی و سالم قرارداد و ما آن را با چشم می بینیم.تاج هر دندان از سطح به عمق دارای سه لایه است که عبارتند از مینا،عاج و مغز دندان.

*مینا(Enamel):سخت ترین بافت بدن است و استحکام و سختی آن از استخوان نیز بیشتر است.مینا هرگز ترمیم و بازسازی نمیشود و ضخامت آن در روی دندان چند میلیمتر بوده و هرچه پایین تر بیاییم ضخامت آن کم میشود، ریشه فاقد مینا است.

*عاج(Dentin):بافت سخت آهکی ( اسفنجی لانه زنبوری شکل) که در زیر مینا قرار دارد و قسمت اعظم بافت دندان را تشکیل میدهد.عاج دندان نسبت به سرما و مواد شیمیایی حساس است.

مغز دندان(Pulp):مغز دندان بافت نرمی است که حاوی عروق و اعصاب دندان است و از تاج شروع می شود و تا انتهای ریشه ادامه دارد.به مغز دندان واقع در ریشه، کانال ریشه دندان (root canal) گفته می شود.دیواره های این قسمت از دندان را عاج دندان تشکیل می دهد.

2)ریشه(Root): قسمتی از دندان است که در داخل استخوان فک قرار دارد و در دهان دیده نمی شود. روی استخوان فک را لثه می پوشاند،بنابراین ریشه دندان زیر لثه و داخل استخوان فک قرار دارد.ریشه دندان هم مانند تاج دندان دارای سه لایه است: سیمان(ساروج)،عاج و مغز دندان.

*عاج(Dentin): عاج بین سیمان و مغز دندان قرار دارد. و کاملا مشابه عاجِ تاج است و در ادامه آن قرار دارد.

*مغز دندان (Pulp):در وسط دندان زیر عاج دندان قرار دارد و عروق و اعصاب دندان درون آن جای دارد.

نکته:به مرز بین تاج و ریشه دندان،گردن یا طوق دندان (neck of tooth) گفته می شود.

بافت های اطراف دندان

*بافت و نسج نگهدارنده:ریشه دندانها در داخل حفره های مخصوصی که در داخل استخوان فک (استخوان آلوئول) قرار گرفته اند و در ناحیه طوق یا گردن دندان از لثه پوشیده شده اند.باید خاطرنشان کرد که دندانها مستقیماً به استخوان نچسبیده اند، بلکه حدفاصل ریشه دندان و استخوان فک الیافی قرار دارد که به نام الیاف اطراف دندان (periodontal fibers or ligament) نامیده می شود.یک سر این الیاف به سیمان ریشه دندان و سر دیگر آن به استخوان اتصال دارد.

مجموعه ساختمانی متشکل از بافتهای لثه، استخوان آلوئول، الیاف اطراف دندان و سیمان،نسج نگهدارنده دندان یا بافتهای اطراف دندان (Periodontal Tissue) اطلاق می گردد. وظیفه بافت های نگهدارنده دندان حفظ و نگهداری دندان ها در حفره های استخوان فک است.

*لثه:لثه سالم به رنگ صورتی روشن روی استخوان را پوشانده و به شکل هلالی در ناحیه طوق به دندانها چسبیده است و کوچکترین آثار بیماری نظیر تورم، خونریزی، چرک، در آن دیده نمیشود.

در حالت سلامت شیار کم عمقی بین لثه و دندان وجود دارد و بقیه قسمت های لثه به دندان و استخوان چسبیده است.در برخی از بیماریهای لثه و دندان ، لثه از دندان جدا شده و شیار عمیقی ایجاد می شود که پاکت (pocket) نامیده میشود.

حفره دهان

حفره دهان اولین قسمت دستگاه گوارشی است ودر انتهای پشتی خود مسیر مشترکی با دستگاه تنفسی دارد.حفره دهان از جلو به لبها از طرفین به گونه‌ها و در پشت به ناحیه لوزه‌های کامی محدود است.