آفت دهان چيست؟
به زخم هاي عود كننده و دردناك مخاط دهان آفت گفته مي شود. زخم آفتي در چند نوع بزرگ، كوچك و تبخالي شكل وجود دارند و شايع ترين آنها آفت كوچكي مي باشد كه به تعداد 5-1 عدد و به قطر كمتر از يك سانتي متر و معمولاً 5-3 ميلي متر ديده مي شوند. اين زخمها گرد يا بيضي بوده و به رنگ زرد خاكستري با حاشيه قرمز و تا حدي برجسته ديده مي شوند. از نظر محل، بيشتر قسمت قدامي حفره دهان مبتلا مي شود و محل شايع آن پشت لبها – مخاط گونه، كف دهان، زير و كناره هاي زبان مي باشد. اين زخم ها كمتر به كام، حلق، لثه چسبيده و روي زبان را مبتلا مي سازند. غالب افراد در زير سن 40 سالگي حداقل يك يا چند بار به آن مبتلا شده، ولي سن شيوع آن، دهه دوم زندگي مي باشد و زن ها بيشتر از مردان به آن دچار مي شوند. زخم هاي آفتي اغلب دردناك بوده و با تماس با غذا و نوشيدن مايعات محرك (ترشي و ادويه دار) درد آن تشديد مي گردد. بخصوص اگر زبان گرفتار شده باشد كه در اين صورت علاوه بر غذا خوردن، ممكن است صحبت كردن نيز مشكل شود. بيماراني كه مرتبا ً آفت مي زنند احساسي شبيه به سوزن سوزن شدن و يا سوزش قبل از ايجاد زخم(معمولاً 24 ساعت قبل) در محل دارند. زخم سريعاً بوجود آمده و خود بخود بعد از 10-7 روز التيام مي يابد و از خود اثري برجا نمي گذارد. بهبودي زخم ها ممكن است همزمان صورت نگيرد. معمولاً بعد از بهبودي تا مدتي (گاهاً 4-3 هفته) زخمي ايجاد نمي گردد ولي در افراد بسيار حساس و مستعد ممكن است زخم هاي اولي هنوز خوب نشده، زخم هاي ديگري در دهان(معمولاً در جاي ديگر) ديده شوند.
عامل ايجاد كننده آفت دهان كوچك چيست؟
بدليل شباهت اين زخم ها به زخم هاي تبخالي و همچنين عود آنها سابقاً فكر مي كردند كه ممكن است ويروسي باشند. با نمونه برداري از اين زخم ها و ديدن نوع ال فرم استرپتوكوك، احتمال ميكروبي بودن، آن بالا گرفت ولي مشاهده گرديد كه اين ميكروبها در مخاط سالم و ديگر زخم هاي دهان نيز ديده مي شوند. امروزه اعتقاد بر اين است كه آفت جزء بيماريهاي سيستم ايمني است. در بيماريهاي سيستم ايمني شناخت بافتهاي آشنا از بيگانه مختل مي گردد. درآفت سلولهاي دفاعي بدن به قسمتي از مخاط دهان حمله ور شده و باعث زخمي شدن آن ناحيه مي شوندكه گذرا بوده و خود بخود بهبود مي يابد.
بعضي از بيماران بعد از مراجعه به دندانپزشكي آفت مي زنند. آيا از وسايل غير استريل استفاده شده است؟
خير، همانطوري كه گفته شد عامل ايجاد كنندهآفت ميكروب و ويروس نمي باشد. عوامل مستعد كننده اي براي ايجاد آفت وجود دارند كه در ارتباط با دندانپزشكي مي توان به استرس و تروما(فشار مختصر ناشي از كنار كشيدن گونه، لب و يا زبان توسط آينه و رول پنبه و حتي تماس مخاط با ابزار دندانپزشكي) اشاره نمود.
عوامل مستعد كننده آفت كدامند؟
در درجه اول استرس و هيجانات روحي مي باشد. ديده شده كه در دانش آموزان و دانشجويان به هنگام امتحانات ابتلاي آفت بيشتر است و همچنين بسياري از بيماران نيز از درمانهاي دندانپزشكي، ترس و استرس دارند. بعد از ضربه و تروما كه قبلاً ذكر گرديد، اختلالات هورموني نيز در بروز آفت نقش دارند. در خانم ها 5-3 روز مانده به قاعدگي، آفت بيشتر ديده مي ِود و در زمان حاملگي معمولاً زخم هاي آفتي مشاهده نمي شوند. آفت در افراد حساس و آلرژيك نيز بيشتر ديده مي شود. در افرادي كه حاسيت به بعضي از مواد دارند ابتلاي آفت بيشتر است. بعضي از مواد غذايي مثل گردو، فندق، پسته، پنير و بادنجان ميزان شيوع آفت را بالا مي برند. كمبود آهن و اسيد فوليك و ويتامين B2 نيز از عوامل مستعد كننده مي باشد.
درمان آفت دهان چيست؟
آفت خودبخود التيام مي يابد و معمولاً نيازي به درمان ندارد. درآفت اگر درماني لازم شود معمولاً علامتي بوده و به دو منظور زير خواهد بود:
1 – كاستن از درد و التهاب و استرس
2 – جلوگيري از اضافه شدن عفونت ثانويه به آن توصيه مي گردد، افرادي كه مرتباً و به تعداد زياد آفت مي زنند و يا آفت آنها بزرگ بوده و التيام در مدتي بسيار طولاني صورت مي پذيرد، جهت شناسايي عامل و بيماريهاي زمينه اي مستعد كننده تحت معاينات و آزمايشات كامل تري قرار گيرند.
جهت التیام فوری آفت دهان،استفاده از آفتین ژل توصیه میشود.
– ترکیبات این ژل عبارت است از عصاره تخلیص شده از ترکیب گیاهان:شامل ریشه شیرین بیان و گل چای ترش یا هیبسکیس و مورد سبز و رازیانه و کتیرا در محلول اسیدهای خوراکی سیتریک و لاکتیک.ژل رویال.پلی اتیلن گلیکول.پودر ژل سیلیکا(فارماگرید)و نگهدارنده 338 و طعم دهنده و رنگ خوراکی
– درمان این ژل فقط 20 ثانیه و فقط یکبار میباشد .
– قابل استفاده برای 10 نوبت درمان آفت
– مصرف آفتین ژل در بارداری و شیردهی با استفاده درست و شستشوی کامل و اطمینان از عدم خوردن دارو بلامانع میباشد در آفت های انتهای زبان و نزدیک به حلق بعلت احتمال خوردن اکیدا استفاده نگردد.
– مصرف در کودکان بعلت سوزش و عدم تحمل کودکان زیر 5 سال توصیه نمی شود.
گازگرفتگي گونه
يك عادت شايع در بين افراد است كه در هرسني ديده ميشود. گاز گرفتن گونه در مخاط داخل دهان در ناحيه تحت آسيب، ايجاد تغييراتي مينمايد و پلاكهاي سفيد رنگ كمي برجستهاي بطور گسترده و منتشر ناحيه را ميپوشاند. تداوم عمل گاز گرفتن گونه ممكن است منجر به مركزي و نهايتاً ايجاد زخم در ناحيه شود. ضايعه ممكن است يكطرفه يا دو طرفه باشد. هم در زنان و هم در مردان بطور يكسان ديده ميشود و معمولاً حاكي از يك عادت عصبي است. گرچه تمايلي به بدخيمي در اين ضايعه وجود ندارد، بيمار بايد از تغييرات داخل دهان خود آگاه باشد و احتمال وجود عفونت قارچي در اين ناحيه رد شود. درمان خاصي احتياج ندارد، ولي بهر حال بهتر است بيمار تشويق شود تااين عادت را ترك كند..
گاز گرفتگي زبان و گونه در كودكان پس از انجام درمانهاي دندانپزشكي توام با بيحسي.
والدين كودكاني كه در مطب دندانپزشكي بيحسي موضعي دريافت ميدارند، بايد آگاه باشند كه بافت نرم در ناحيه تزريق، براي يك ساعت يا بيشتر بيحس خواهد بود. اين كودكان بايد به دقت تحت نظر باشند تا نتوانند سهواً و عمداً اين بافت را گاز بگيرند. كودكاني كه بيحسي فك پايين را براي اعمال ترميمي معمولي دريافت مي دارند، ممكن است لب، زبان يا سطح داخل گونه را گاز بگيرند. گاهي اوقات والدين يك يا دو ساعت بعد از ملاقات دندانپزشكي به مطب تلفن ميكنند تا آسيب وارده به مخاط دهان كودكشان را اظهار دارند. اگر اين حادثه در طي ملاقات دندانپزشكي روي داده باشد، والدين ممكن است شگفت زده شوند. در تمام موارد كودك ناحيه را جويده است و در نتيجه 24 ساعت بعد در محل زخمي وجود خواهد داشت. معمولاً والدين تصور ميكنند كه علت اين زخم، بروز عفونت ناشي از كار دندانپزشك و يا وسايل غير استريل مطب است كه كاملاً اشتباه است و فقط نتيجه عدم مراقبت از كودك در زمان بيحس بودن لب و زبان، پس از درمان دندانپزشكي ميباشد. با اين حال، كودك بايد در 24 ساعت اول ديده شود. دهانشويه آب نمك وسرم در تميز نگهداشتن ناحيه كمك خواهدكرد.