سرطان نوعی بیماری است که درآن سلولهای غیرطبیعی دربعضی ازبافت‌هایا اعضای بدن خارج ازکنترل طبیعی شروع به رشدوافزایش تعداد پیدا میکنند. درزمان حیات سلولهای طبیعی بدن طی یک روند کنترل شده بازسازی وتکثیرمی‌شوند. این امرباعث رشدطبیعی بـدن وترمیم بافت‌های صدمه دیده وزخم‌ها می‌شود. وقتیکه سلول‌ها خارج ازچارچوب طبیعی رشد کنند،توده‌ای سلول‌هارابوجو می‌آورند که به آن تومورمی‌گویند. بعضی ازتومورهافقط درمکان ایجادخودرشدکرده بزرگ می‌شوندکه به آنهاتومورهای خوش‌خیم می‌گویند. بعضی ازتومورهانه تنهادرمحل پیدایش خودرشدمی‌کنند،بلکه توانایی تهاجم وتخریب بافت‌هاواعضاءاطراف راداشته ومی‌توانندبه نقاط دوردست بدن گسترش پیداکنند. این تومورهاراتومورهای بدخیم یاسرطانی می‌گویند. گسترش به نقاط دوردست بدن هنگامی اتفاق می‌افتدکه سلولهای بدخیم ازمحل اولیه خودکنده شدهوازطریق جریان خون یادستگاه لنفاوی بدن منتقل گشته ودرنقاط جدید،تومورجدیدی راایجادنمایند. به این تومورهای ایجادشده جدید،متاستازمی‌گویند.
متاستاز
سرطان دهانی که ازانواع سرطان است که درگروه سرطان‌هایی به نام سرطان‌های سروگردن قراردارد. ممکن است سرطان دهان درهریک ازبخش‌های حفرۀدهانی به‌وجودآید. بیش‌ترسرطان‌های دهانی اززبان وکف دهان آغازمی‌شوند.
تقریباً تمام سرطان‌های دهانی ازسلول‌های مسطح (سلولهای سنگفرشی) (Squamous Cells) پوشانندۀ سطح دهان،زبان ولب‌هاشروع به رشد میکنند. به این سرطان‌هاکارسینوم سلول سنگفرشی گفته می‌شود.
معمولاًسرطان دهان ازطریق دستگاه لنفاوی منتشرمی‌شود (متاستاز). سلولهای سرطانی که وارددستگاه لنفاوی می‌شوندتوسط لنف (مایعی شفاف ورقیق) به نقاط دیگرمنتقل می‌شوند. دربیش‌ترموارد،سلولهای سرطانی درابتدادرغددلنفاوی نزدیک به گردن ظاهرمی‌شوند.
علاوه براین،سلولهای سرطانی می‌توانندبه بخش‌های دیگرگردن،ریه‌هاودیگرنقاط بدن رسوخ كنند. وقتيكه سلولهای سرطانی
منتشرمي‌شوند،تومورجدیددارای سلولهای نا‌بهنجاری (غیرعادی) مشابه باتوموراولیه است. به‌عنوان مثال درصورتی‌که
سرطان دهان به ریه‌هامنتشرشود،سلولهای سرطانی درون ریه،درواقع سلولهای سرطان دهان هستند. دراین حالت به این
بیماری،سرطان دهان منتشرشده (متاستاتیک) گفته می‌شود. نحوۀدرمان این سرطان مشابه باسرطان دهان است (نه سرطان ریه).
بیشترزخم‌ها،توده‌هاولکه‌های سفیدوقرمزی که دردهان یااطراف لب دیده می‌شوند،سرطان نیستندواغلب به دنبا ل گازگرفتن
زبان،واکنش‌های بیش حساسیتی،عفونت‌هاودندان‌های خراب ایجادمی‌شوند. اگراین تحریک‌هادرعرض دوهفته
بهبودنیابد،بایدتوسط دندانپزشک پیگیری شود.
درصورت وجودهريك ازعلائمی که نشان‌دهندۀاحتمال ابتلای شمابه سرطان دهان باشد،دندانپزشک دهان وحلق شمارا ازلحاظ وجودتکه‌های سفیدیاقرمز،غده،تورمی ازهرگونه مشکل دیگرموردبررسی قرارمی‌دهد. درصورت مشاهدۀنواحی غیرعادی،ممکن است نمونه‌ای کوچک ازبافت برداشته شود. برداشت بافت به‌منظوربررسی وجودسلول‌های سرطانی درآن،بیوپسی یانمونه‌برداری نامیده می‌شود.
معمولاًنمونه‌برداری بااستفاده ازبی‌حسی موضعی انجام می‌شود. گاهی اوقات نیزبیهوشی عمومی برای انجام نمونه‌برداری مورداستفاده قرارمی‌گیرد. پس ازنمونه‌برداری،آسیب‌شناس بافت راازلحاظ وجود سلولهای سرطانی زیرمیکروسکوپ موردبررسی قرارمی‌دهد. نمونه‌برداری تنهاروش قابل اطمینان برای تعیین وجودسلول‌های سرطانی درناحیۀغیرعادی است.
شیوع
این سرطان‌هامعمولاًدرافرادبالای۴۰سال ایجادمی‌شوندواحتمال بروزآنهابابالارفتن سن افزایش می‌یابد.
این سرطان‌هابیشترمردان راگرفتارمی‌کنندولی باوجودافزایش استعمال دخانیات درزنان ممکن است این نسبت تغییریابد.
علایم
نکته: دردبه‌ندرت جزءعلائم اولیه سرطان دهان است.
ـزخم‌های دهان که بهبودنمی‌یابند
ـزخم یالکه‌های شبیه زگیل روی لب
زخم زبان
ـگلودردیکه درطول یک دوره خاص ازبین نرود.
ـوجودزخم زیرمحل قرارگرفتن دندان مصنوعی
-برآمدگی درزبان،گلوودهان
ـاختلال درجویدن یابلع(قورت دادن وجویدن همراه بادردسرودردباشد.)
-دردویازخمهای روی لب که به راحتی خوب نمیشودویااینکه به آسانی خونریزی میکند.
-یک تکه گوشت اضافه سفیدویاقرمزدرزیرزبان که ازبین نمیرود.
نکته: بامشاهده لکه‌های مخملی قرمز (اریتروپلاکی) یاسفید (لکوپلاکی) دردهان،احتمال تغییرات پیش سرطانی افزایش می‌یابد.
اگرشماهرکدام ازاین علائم راداریدسریعابه دندانپزشک مراجعه کنید. مشاهده وچک کردن سرطان دهان یکی ازکارهای عادی درزمان دندانپزشکی است به همین دلیل کاربسیارساده ای است که زمانیکه برای تمیزکردن دندانهایتان میرویداینموضوع رانیزپیگیری کنید.
عوامل افزایش ریسک
– جنس :مردان دوبرابرزنان به این بیماری مبتلامیشوند،شایدبه دلیل این باشدکه آنهابه مقدارزیادتری ازسیگارومشروبات الکلی نسبت به خانمهااستفاده میکنند.
– سن :باافزایش سن،احتمال ابتلابه این سرطان بیشترمیشود،ولی ازهرسه نفرمبتلایک نفرکمتراز 55 سال سن دارد.
– مصرف سیگاروالکل :مصرف همزمان سیگاروالکل به مقدارقابل توجهی شانس ابتلابه این بیماری رازیادمیکند.درحقیقت کسانیکه سیگارمیکشن۶برابربیش ازکسانیکه سیگارنمیکشندبه این سرطان دچارمیشوند.همچنین الکل مداوم وسنگین یکیازمواردبسیارمهم ابتلابه سرطان دهان است. تقریبامیگویندکه۷۰تا۸۰درصدکسانیکه سرطان دهان دارداغلب به صورت تفریحی مشروب میخوردند. دقیقامثلافرادیکه سیگارمیکشندکسانیکه الکل میخورندنیز۶برابرکسانیکه الکل نمیخورنددرمعرض سرطان دهان هستند.
نکته: استفاده همزمان ازاین دوماده خطرابتلابه سرطان دهان رابسیار بیشتر میکند.
– درمعرض نورآفتاب قرارگرفتن (اشعه ماورای بنفش) : بسیاریازافرادمبتلابه سرطان لب،شغلهایی دارندکه بایدبرای مدت طولانی درمعرض آفتاب باشند.
– رژیم غذایی : رژیم غذایی که مصرف میوه وسبزیجات درآن کم است،شانس زیادی برای ابتلابه این سرطان رادارد.
– آسیبهای مزمن : ماننداستفاده ازدندان مصنوعی
– مصرف داروهایی که سیستم ایمنی بدن راتضعیف میکنند.
– بهداشت ضعیف دهان ودندان
– سابقه خانوادگی ابتلابه سرطان دهان
-عفونتهای ویرووسی
-اشعه ای مربوط به محیط کار
زخم زبان
درمان سرطان دهان:
قبل از درمان سرطان،ارزیابی کلی دهان و دندان لازم و ضروری می باشد.ارزیابی دهانی قبل از درمان سرطان برای مشخص کردن ضایعاتی که لازمند درمان شوند و نیز اینکه 1)کاهش خطر و عوارض درمان 2)کاهش خطر عفونت دندان و مخاط و 3) کاهش دادن و کنترل کردن عوارض ناشی از کاهش ترشح بزاق ضرورت دارد. این ارزیابی ها همچنین دراجرای برنامه ی پیشگیری از پوسیدگی نیز مفید خواهد بود.جرمگیری و صافکاری ریشه در مورد دندانهایی که باید نگه داشته شوند، قبل از اشعه درمانی لازم و ضروری است.جاهایی که تحریکات مکانیکی به صورت بالقوه ممکن است درآنها رخ دهد باید حذف شود.پیشگیری از مردن سلول های استخوانی در اثر تابش اشعه(استئورادیونکروز) مستلزم کشیدن وخارج کردن دندان های غیر قابل ترمیم، دندان های با ریشه باریک و نازک و دندان هایی که بافت های اطراف آنها درگیراست می باشد.کنترل دقیق بهداشت دهان و مراقبت های دهانی در هنگام اشعه تابی و بعد از انجام آن، مهمترین بخش روندمراقبت طولانی مدت را تشکیل می دهند.
یکی از اصلی ترین روش های درمانی در سرطان های سر و گردن و بخصوص دهان اشعه تابی(رادیوتراپی) است. اشعه تابی بصورت حاد موجب التهاب مخاط دهان همراه با ایجاد زخم می شود.از عوارض مزمن راشعه تابی می توان تغییر درسیستم عروقی،فیبروزه شدن بافت هم بند و ماهیچه ها و نازک شدن مخاط دهان(آتروفی) را نام برد.تابش اشعه به غدد بزاقی اصلی به طور دوطرفه، بطور قابل انتظاری منجر به خشکی دهان (زروستومیا) خواهد شد.