عوارض دهانشویه
واژه لاتین دهان شویه، Mouthwash است. درمورد دهان شویه ها چقدر اطلاعات دارید؟ ما در اینجا می خواهیم در رابطه با دهان شویه ها صحبت کنیم. پس اگر می خواهید در رابطه با دهان شویه ها بیشتر بدانید با ما همراه باشید. از زمان‌های بسیار دور بشر از موادی جهت شستشوی دندان‌ها استفاده می‌کرده که در واقع دهانشویه محسوب می‌شد که از گیاهان بدست می‌آمده است.
شاید بتوان از آب نمک به عنوان رایج‌ترین و شناخته شده ترین مواد شستشوی دهان نام برد. حتی امروزه بسیاری از مردم آب نمک و شستشوی دهان و دندان با آب نمک را به مسواک و خمیردندان ترجیح می‌دهند.
دهانشویه ها شاید یک مکمل خوبی برای سلامت دندان‌ها و لثه‌ها باشند ولی باید بدانیم که کافی نیست علاوه بر آن استفاده مکرر از دهانشویهها حتی آب نمک چه بسا ممکن است به ضرر سلامتی دهان و دندان‌ها باشد. برخی از دهانشویهها در اثر استفاده مکرر ممکن است باعث تغییر رنگ دندان‌ها شوند و استفاده بیش از حد آنها باعث بهم خوردن تعادل فلور میکروبی (باکتری‌های طبیعی موجود در دهان) می‌گردد که ممکن است اجازه رشد به باکتری‌های مضر در محیط دهان را بدهد.
اصولاً دهانشویهها سبب کاهش میکروارگانیسم‌ها، کنترل بوی بد دهان در کوتاه مدت، کاهش التهابات لثه و بهبودی زخمها می‌شوند.
بعضی دهانشویهها باعث جلوگیری از پوسیدگی، درمان دندان‌های حساس، مقاومت در برابر التهاب و علاوه بر آن مانع از خشکی دهان و حتی بوی دهان می‌شوند.
می‌توان دهانشویهها را به صورت زیر تقسیم‌بندی کرد:
۱ – دهانشویههای ضد التهاب
۲ – دهانشویههای ضد پلاک
۳ – دهانشویههای فوراید دار
۴- دهانشویههای ضد درد
از دهانشویههای ضد التهاب موجود در بازار می‌توان به کلر هگزیدین، ستیل پریدینیوم، کاربامید پراکساید و حتی دهانشویه گیاهی پرسیکا و یا آب نمک اشاره نمود.
این نوع دهانشویهها عموماً قبل و بعد از جراحی (به‌خصوص کلرهگزیدین) استفاده می‌کردند. و تأثیر بسیار مثبتی در درمان زخم ها و التهابات لثه ای دارند. دوباره باید متذکر شوم که استفاده از این نوع دهانشویهها نباید بیشتر از ۲ تا ۳ هفته طول بکشد. زمان استفاده از این دهانشویهها بعد از مسواک و قبل از خواب می‌باشد و بهتر است پس از استفاده از آنها تا نیم ساعت چیزی خورده نشود.
دهانشویههای حاوی فلوراید نوع دیگری از دهانشویهها می‌باشند که استفاده نسبتاً زیادی دارند. این دهانشویهها در تقویت دندان‌ها تأثیر بسزایی دارند. فلوراید موجود در دهانشویه با مینا و عاج تماس می‌یابد و با کلسیم و فسفر موجود در آنها سبب تشکیل فلورآپاتیت می‌گردد که نسبت به هیدروکسی آپاتیت در مقابل پوسیدگی مقاوم‌تر است. فلوراید همچنین معدنی شدن و ترمیم مجدد سطح دندان‌های پوسیده را تسریع می‌کند و کمک می‌کند تا روند تخریب معکوس شده، موجب افزایش سطح دندان شود.
فلوراید همچنین موجب کاهش اثر تخریبی باکتری‌های دهان بر دندان می‌شود. این کار را از طریق تداخل در عملکرد و تشکیل میکروارگانیسم‌ها انجام می‌دهد.
بهتر است دهانشویههای حاوی فلوراید را هفته‌ای یکبار استفاده نمود. این نوع دهانشویهها را می‌توان به مدت طولانی استفاده کرد. زمان مناسب برای استفاده از آنها یک ساعت قبل از مسواک زدن می‌باشد.
دهانشویههای ضد پلاک که به تازگی در بازار ایران هم آمده است اثر ضد پلاک خوبی دارد و یک دهانشویه مؤثر برای جلوگیری از تشکیل جرم دندان می‌باشد و افرادی که فکر می‌کنند پلاک یا جرم بیشتری دارند می‌توانند از آن استفاده نمایند. باید متذکر شوم که این دهانشویه اثر چسبندگی پلاک به سطح دندان را کاهش داده، متعاقب آن با مسواک زدن صحیح اثر بیشتری در حذف پلاک دندانی ایجاد می‌نماید، ولی خاصیت ضد جرم ندارد و هیچ‌گاه نمی‌تواند کار مسواک را به تنهایی انجام دهد. زمان استفاده از این دهانشویه کمی قبل از مسواک زدن می‌باشد.
دهانشویههای ضد درد هم در واقع هنگامی استفاده می‌شود که فردی دچار درد در بافت نرم شده باشد یا جراحی در ناحیه دهان داشته باشند یا مثلاً آفتی داشته باشند این دهانشویهها زمان خاصی برای مصرف ندارند ولی چون عموماً هنگام جویدن مواد غذایی در اثر تماس مواد غذایی با ناحیه آسیب دیده یا زخم درد بیشتری ایجاد می‌شود بهتر است کمی قبل از صرف غذا از این دهانشویهها استفاده نمود که خاصیت ضد درد هم داشته باشد.
اخیراً دهانشویه‌هایی ساخته شده که حاوی الکل نمی‌باشند و این نسل از دهانشویهها اثرات منفی و عوارض جانبی الکل در آنها از بین رفته و تأثیر مثبت‌تری دارند.
آیا استفاده از دهانشویه ضروری است؟
دهانشویه در کنارمسواک و نخ دندان، جزء سوم بهداشت دهان است که دندان‌پزشکان روی استفاده از ان از دوره کودکی تاکید دارند. دهانشویهها انواع مختلفی دارند و هر یک کارکرد خاص خود را دارند. به همین دلیل مهم است که انواع دهانشویهها را بشناسیم و با کاربرد و شیوه استفاده از آنها آشنا باشیم چراکه انتخاب اشتباه دهانشویه و شیوه مصرف غلط آن می‌تواند نتیجه عکس داشته باشد و حتی باعث افزایش زردی دندان‌ها و افزایش احتمال ابتلا به سرطان دهان شود.
انواع دهانشویه ها کدامند؟
دهانشویه حاوی الکل و بدون الکل
دهانشویههای حاوی الکل اثر بهتری دارند یا دهانشویههای بدون الکل؟
مزیت دهانشویههای حاوی الکل این است که راحت‌تر جذب مخاط دهان، لثه و… می‌شوند و اثرگذاریشان بیشتر است. اما مضراتی هم دارند ازجمله اینکه می‌توانند دهان را خشک کنند و استفاده طولانی مدت از آن می‌تواند ریسک ابتلا به سرطان‌های داخل دهانی را بیشتر کند، بنابراین دهانشویههای فاقد الکل گرچه مزیت الکل را ندارند اما مضرات حاصل از آن را نیز ایجاد نمی‌کنند و ایمن‌تر هستند.
میزان مصرف: ۲۰ میل دهانشویه را روزی ۲ بار به مدت ۳۰ ثانیه در دهان بچرخانید.
نمونه ای از دهانشویه هایی که برای مصرف روزانه مناسب هستند….
دهانشویه کامل Oral -B Multi Protection 500ml
دهانشویه کامل فاقد الکل وی وان General Vi One
دهان شویه فاقد الکل ۲۵۰ میلی محافظ کامل لیسترین زیرو (Listerine)
دهانشویهها انواع مختلفی دارند. بعضی از آنها برای کمک به پیشگیری و درمان بیماری‌های لثه(دهانشویه ژینژیوال کین) به‌کار می‌روند.
بعضی دیگر ضدپوسیدگی(دهانشویه کول مینیت لیسترین) هستند و بعضی هم برای ضدعفونی کردن دهان (دهانشویه فرشت برست لیسترین)(مثلا قبل و بعد از کشیدن دندان یا انجام جراحی در داخل دهان) به کار می‌روند.
ولی آیا شما می‌دانید چه کسانی باید از این دهانشویهها استفاده کنند؟ اجازه بدهید اول در مورد دهانشویههای ضدپوسیدگی که بیشتر طرفدار دارند صحبت کنم. عمده‌ترین دهانشویههای ضدپوسیدگی،دهانشویههای فلوراید هستند.
این دهانشویهها در ۲ غلظت ۰۵/۰ درصد برای استفاده روزانه (روزی یک بار) و ۲/۰ درصد برای استفاده هفتگی (هفته‌ای یک بار) موجود هستند.
نحوه استفاده از این دهانشویهها هم به این صورت است که در هربار استفاده، حدود ۵ سی‌سی از دهانشویه را باید به مدت ۱ دقیقه در دهان گرداند و بعد بیرون ریخت.
بهتر است قبل از استفاده از دهانشویه، مسواک زده شود. همچنین تا نیم ساعت بعد از استفاده از دهانشویه نیز نباید چیزی خورد و دهان را شست تا دهانشویه موثرتر باشد.
دهانشویهها برای کسانی تجویز می‌شوند که در معرض خطر پوسیدگی دندان هستند و کسانی که پوسیدگی‌های متعدد یا پرکردگی‌های زیادی در دهان خود دارند نیز از این دسته محسوب می‌شوند.
معمولا دندان‌پزشک، بسته به شرایط بیمار، تشخیص می‌دهد که بیمار از دهانشویه استفاده بکند یا نه.
دهانشویه فلوراید اگر به‌جا و به روش صحیح استفاده شود عوارض جانبی خاصی ندارد. هنگام استفاده از آن، به‌خصوص در مورد کودکان، باید حتما توجه کرد که دهانشویه بیرون ریخته شود و بلعیده نشود.
همچنین اگر میزان جذب فلوراید از منابع دیگر بالا باشد (مثلا ازخمیردندان فلورایددار به طور مرتب استفاده شود و یا میزان فلوراید آب آشامیدنی بالا باشد) استفاده زیاد از این دهانشویه ها ممکن است موجب ایجاد لکه‌هایی در دندان‌ها شود که به آن فلوروزیس می‌گویند (این لکه‌ها در ساکنان بعضی از مناطق کشور که میزان فلوراید آب آشامیدنی محل سکونت آنها بالاست دیده می‌شود) و بنابراین اگرچه استفاده صحیح از فلوراید بی‌خطر است، بهتر است با توجه به موارد فوق و با نظر دندان‌پزشک مصرف شوند.
به‌خصوص در کودکان زیر ۶ سال استفاده از ترکیبات مختلف فلوراید باید با نظر دندان‌پزشک و تحت نظارت کامل والدین انجام شود تا به عوارض ذکر شده در دندان‌های دایمی منجر نشود.
اگرچه بروز پوسیدگی دندانی تحت تاثیر عوامل مختلفی است اما به‌طور کلی می‌توان گفت اگر فردی حداقل روزی دوبار با خمیردندان حاوی فلوراید مسواک بزند و زیاد از قندهای پوسیدگی‌زا استفاده نکند و در معرض خطر پایین پوسیدگی باشد، استفاده از این دهانشویهها برای او ضرورت ندارد.