دندان قروچه

دندان‌قروچه عبارت پزشکی است که به ساییدن دندان‌‌ها به هم یا گره‌کردن فک اطلاق می‌شود. دندان‌قروچه معمولاً در خواب عمیق یا زمانیکه فرد استرس دارد اتفاق می‌افتد. متخصصین عقیده دارند که دو تا سه نفر از هر ۱۰ کودک دچار دندان‌قروچه می‌شوند ولی اکثر آنها به مرور زمان آن‌را ترک می‌کنند.

انواع دندان قروچه

در کل دو نوع دندان قروچه وجود دارد:

 نوع اولیه: زمانی که علت مشخص پزشکی برای بروز آن وجود ندارد.

 نوع ثانویه: زمانی که دندان قروچه با اختلالاتی مانند اختلالات روانی (اضطراب و افسردگی)، مصرف داروها (مانند داروهای ضدافسردگی) یا بعضی بیماری ها (مانند پارکینسون) یا آپنه تنفسی (اختلال در تنفس هنگام خواب) همراه است. در نوع ثانویه معمولا با درمان اختلال زمینه ای مشکل دندان قروچه هم حل می شود. البته در بعضی موارد، دندان قروچه به یک عادت تبدیل می شود و در این حالت با درمان و رفع مشکل زمینه ای باز هم این عادت از بین نخواهد رفت.

علایم‌ شایع‌

دندان قروچه معمولا علامت مشخصی ندارد اما ممکن است فشار دندان ها به همدیگر به حدی باشد که بر سطح دندان ها اثر بگذارد و مینای دندان را از بین ببرد. از بین بردن مینای دندان، باعث افزایش حساسیت دندان ها، ترک خوردن دندان ها و حتی شکستگی آنها می شود.

در دندان های عقبی هم گاهی باعث از بین رفتن برجستگی های روی سطح دندان ها می شود. البته در بعضی مواقع علایم دیگری هم دیده شوند مثلا سردرد، انقباض‌ فراوان‌ عضلات‌ در یک‌ طرف‌ صورت‌
صداهای‌ آزاردهنده‌ دندان‌ قروچه‌ در شب‌( صداها ممکن‌ است‌ چنان‌ بلند باشند که‌ دیگران‌ را از خواب‌ بیدار کنند )، دندان درد، لق شدن دندان ها، تحلیل لثه، درد گردن، بی خوابی، زخم یا درد در قسمت گونه، گوش درد، صدا هنگام باز و بسته کردن فک، حساسیت شدید دندان ها و دندانه دارشدن زبان به خصوص در قسمت های کنار هم گاهی به چشم می خورند.

علت ها و عوامل مداخله گر

با وجودی که علت دقیق دندان قروچه هنوز مشخص نشده اما عوامل زیادی در رابطه با آن پیدا شده است:

 اختلالات خواب مانند آپنه تنفسی: قوی ترین ارتباطی که در رابطه با علت دندان قروچه پیدا شده، آپنه تنفسی حین خواب (OSA) است. این افراد در خواب، تنفس سختی دارند و خواب آنها معمولا با خروپف شدید، حرف زدن درخواب و قروچه دندان ها همراه است.

 اضطراب و استرس زیاد: در اغلب موارد از استرس شدید به عنوان عامل بروز دندان قروچه نام می برند که البته گاهی همراه با علت های دیگر است. مشخص شده افرادی که ناخن می جوند و عصبی هستند، بیشتر از دیگران در معرض بروز دندان قروچه هستند.

 علل دیگر: مصرف نوشابه های حاوی کافئین مانند کولاها، قهوه و شکلات، مصرف الکل زیاد، مصرف مواد مخدر یا روان گردان، سیگارکشیدن، بعضی بیماری ها مانند پارکینسون، وجود کرمک (در بچه ها(

چگونه بفهمیم دندان‌قروچه داریم؟

چون دندان‌قروچه اغلب در طی خواب رخ می دهد، بیشتر افراد متوجه آن نمی شوند، اما سردرد مداوم یا آرواره (فک) زخمی نشان دهنده ی دندان‌قروچه است.

بیشتر اوقات، فرد مبتلا به دندان‌قروچه توسط فرد دیگری (مثل همسر) که شب ها کنار او می خوابد از مشکل خود آگاه می شود.اگر احتمال می دهید در خواب دچار دندان‌قروچه هستید، به یک دندانپزشک مراجعه کنید و مشکل خود را با او در میان بگذارید.

دندانپزشک، داخل دهان و آرواره های شما را بررسی می کند تا علامتی از دندان‌قروچه مثل ساییدگی و زخمی شدن آرواره و دندان های غیر عادی را ببیند.

مضرات دندان‌قروچه

بسیاری از موارد دندان‌قروچه که هیچ عارضه جانبی ندارند، تشخیص داده نمی‌شوند درحالیکه برخی دیگر از موارد آن ایجاد سردرد یا گوش‌درد می‌کند. اما معمولاً این مشکل به‌خاطر صدای سایشی که ایجاد می‌کند برای سایر اعضای خانواده آزاردهنده است.

در برخی شرایط، دندان‌قروچه می‌تواند موجب از بین بردن مینای دندان، دندان‌تراشه، افزایش حساسیت دما و درد شدید صورت و مشکلات فک مثل بیماری مفصل شقیقه‌ای (TMJ) ‌شود. اما اکثر کودکانی که دندان‌قروچه می‌کنند، دچار بیماری مفصل گیجگاهی نیستند مگراینکه این دندان‌قروچه مزمن باشد.

دندان قروچه در کودکان

دندان قروچه در سنین ۴۰ ۲۰ سال بیشتر دیده می شود اما این مشکل فقط مختص بزرگسالان نیست. مشخص شده حدود ۲۰ ۱۵ درصد کودکان هم دندان قروچه دارند. البته این تخمین ها کاملا حدودی هستند چون در بسیاری موارد توسط والدین کشف نمی شوند. دندان قروچه در کودکان معمولا در دو دوره زمانی بیشتر دیده می شود؛ در زمان رویش دندان های شیری و زمان رویش دندان های دایمی. اغلب کودکان بعد از این دو دوره عادت دندان قروچه را از دست می دهند. در کودکان نیز همانند بزرگسالان، دندان قروچه بیشتر در موقع خواب دیده می شود و علت اصلی آن هم هنوز مشخص نیست اما در کودکان عواملی مانند تنفس دهانی، بزرگی لوزه، ابتلا به برخی بیماری ها، کمبود موادغذایی، آلرژی، کرمک، اختلالات غدد و عوامل روانی مانند اضطراب را دخیل می دانند. در یک تحقیق جالب مشخص شد که دندان قروچه در کودکان با افسردگی مادران آنها در دوره بارداری مرتبط است. یکی از مشخص ترین ارتباط ها، میان دندان قروچه و انسداد راه های هوایی فوقانی پیدا شده است. در کودکانی که لوزه های بزرگ دارند این لوزه ها با مسدودکردن راه های هوایی باعث اختلالات خواب و تنفس دهانی و بروز دندان قروچه می شود. در مطالعه ای که به تازگی انجام شده، شیوع دندان قروچه را قبل و بعد از درآوردن لوزه سوم در میان کودکان مقایسه کردند و مشخص شد که دندان قروچه به طور مشخص بعد از عمل لوزه کاهش می یابد.

کمک به کودکانی که دندان‌قروچه می‌کنند

علت دندان‌قروچه چه فیزیکی باشد و چه روانی، کودکان می‌توانند با ریلکس شدن قبل از خواب دندان‌قروچه خود را کنترل کنند. بعنوان مثال، گرفتن دوش آب گرم، گوش دادن به موسیقی آرامش‌بخش یا خواندن کتاب می‌تواند مفید باشد.

برای دندان‌قروچه‌ای که علت آن استرس است، باید از فرزندتان سوال کنید که چه چیز ناراحتش کرده است و راهی برای کمک به او پیدا کنید. مثلاً کودکی که نگران دور ماندن از خانه در مسافرتی است که قرار است با مدرسه بروند، والدین باید به او اطمینان دهند که نزدیک او خواهند بود و هر اتفاقی که برایش بیفتد به کمک او خواهند رفت.

اگر موضوع پیچیده‌تر از این بود، مثل نقل‌مکان به یک شهر جدید، درمورد نگرانی‌های فرزندتان با او صحبت کنید و سعی کنید ترس‌هایش را از بین ببرید. درصورت نیاز بد نیست که با پزشک نیز مشورت کنید. درموارد نادر، مسکن‌های ساده برای متوقف کردن دندان‌قروچه کافی نیستند.

اگر کودکتان برای خوابیدن مشکل دارد یا متفاوت با معمول رفتار می‌کند، دندانپزشک یا پزشک او ارزیابی و معاینات بیشتری را توصیه خواهند کرد. اینکار می‌تواند به تعیین علت استرس و پیدا کردن راه درمانی مناسب آن کمک کند.

دندان‌قروچه چه مدت طول می‌کشد؟

دندان‌قروچه کودکی معمولاً تا زمان نوجوانی از بین می‌رود. در اکثر کودکان با افتادن دندان های شیری، دندان‌قروچه هم برطرف می‌شود. اما تعداد کمی از کودکان تا نوجوانی هم دندان‌قروچه را ادامه می‌دهند و اگر علت دندان‌قروچه استرس باشد، تا زمان برطرف شدن استرس دندان‌قروچه ادامه می‌یابد.

مقابله با دندان قروچه!

. در نخستین اقدام برای معاینه ی دندان ها نزد دندان پزشک بروید.

. آرواره ها را با جویدن نوبتی قطعات نان یا کاهو با دندان های هرطرف ، ورزش دهید تا خسته شوند؛زیرا با خسته کردن ملایم ماهیچه های آرواره کمتر آن هارا به هم می فشارید و همچنین باعث استراحت شبانه ی آن ها می شوید.

. آرامش داشته باشید!چون دندان قروچه عمدتا عادت مقابله با تنش روانی است، با انجام ورزش و روش های آرامش بخشی ، اعصاب خود را آرام کنید.

درمان

اگر دندان قروچه زود تشخیص داده شود، می توان با یافتن علت اولیه و رفع آن، این مساله را نیز درمان کرد اما اگر دیر شده باشد، دندان قروچه به صورت یک عادت درخواهد آمد و حالا باید آن را با روش های اصلاح عادتی، درمان کرد، اما در اینجا به چند روش درمانی اشاره می کنیم:

محافظ (گارد) دهانی: گارد دهانی، وسیله ای پلاستیکی است و توسط دندان پزشک ساخته می شود. این وسیله  پلاستیکی روی دندان ها قرار می گیرد و از آنها در مقابل سایش محافظت می کند. بیشتر موارد دندان قروچه توسط همین محافظ ها رفع می شوند. البته آنها وضعیت را درمان نمی کنند بلکه فقط از صدمه به دندان ها و مفصل گیجگاهی – فکی جلوگیری می کنند. این گاردها را باید هنگام خواب شب در دهان قرار داد تا دندان ها حفظ شوند.

 بیوفیدبک: این دستگاه که در سال ۲۰۰۱ میلادی ساخته شد وسیله ای باتری دار است که روی سر قرار می گیرد و با حس کردن انقباض عضلات صورت هنگام دندان قروچه صدایی ایجاد می کند. این صدا از درجه های کمتر شروع می شود و به تدریج افزایش می یابد تا زمانی که دندان قروچه از بین برود. قصد آن این است که فرد بدون اینکه از خواب بیدار شود، دندان قروچه خود را متوقف کند. تحقیقات نشان داده، حدود ۸۰ درصد افراد بعد از چندبار استفاده از آن تا حدود زیادی کاهش دندان قروچه داشته اند.

 تحریک حس چشایی: در این روش، بسته های ریزی را پر از ماده بی ضرر اما تلخ می کنند و آن را توسط وسیله ای شبیه دستگاه های ارتودنسی در میان دندان های عقب قرار می دهند. اگر فرد بخواهد در طول شب دندان هایش را به هم نزدیک کند، این بسته پاره و فرد هوشیار می شود. سازندگان آن معتقدند استفاده از آن کمتر از وسایل صدادار است و با خواب افراد تداخل می کند.

 بوتاکس: سم بوتولونیم یا بوتاکس در اصل برای درمان لوچی (چپ چشمی) به کار می رفت اما طی آزمایش ها، آثار آن در مورد چروک های اطراف چشم مشخص شد که اکنون هم استفاده های زیبایی زیادی دارد. دندان قروچه اختلالی است که با انقباض غیرارادی عضله همراه است. در درمان آن، نوع رقیقی از سم بوتولونیم برای فلج موقتی عضلات به کار می رود و بوتاکس عضله را به قدری ضعیف می کند که اثرات دندان قروچه را کاهش می دهد اما به حدی نیست که مانع استفاده درست از عضله شود. در درمان معمولا ۶ ۵ تزریق در عضله انجام می شود و روز بعد آثار آن ظاهر خواهند شد. این تزریق ها معمولا سالی یکبار تکرار می شوند و مقدار بوتاکس تزریق شده با توجه به قدرت عضلات افراد، متفاوت است.

 مکمل های غذایی: نظریه های متعددی است که مصرف بعضی مکمل ها را برای رفع دندان قروچه توصیه می کنند از جمله منیزیم و کلسیم.

 بازسازی صدمه ها: دندان های صدمه دیده را می توان با روکش بازسازی کرد. البته برای محافظت از این روکش ها بهتر است یک گارد (محافظ) را در طول خواب روی دندان ها قرار داد.چنانچه در ترمیم دندان احساس بلندی کردید این بلندی توسط دندانپزشک قابل حل خواهد بود

 کنترل و درمان اضطراب: همان طور که ذکر شد یکی از علت های مهم در بروز دندان قروچه اضطراب است بنابراین یک راهکار درمانی مهم، کم کردن استرس و اضطراب قبل از خواب است. انجام بعضی کارها مانند گوش دادن به موسیقی ملایم یا دوش آب گرم یا قراردادن یک حوله گرم روی گونه در جلوی گوش برای آرام کردن عضلات فک، موثر هستند. در مورد کودکان نیز می توان با ماساژ، خواندن قصه یا موسیقی ملایم آنها را آرام کرد. به علاوه باید مطمئن شوید که در رژیم غذایی کودک، آب کافی وجود داشته باشد چون کم آبی بدن هم می تواند با دندان قروچه در ارتباط باشد.

 راه های کمکی دیگر: گاهی شل کننده های عضلانی که توسط پزشک تجویز می شوند می توانند موثر باشند. به علاوه بعضی تغییرات در رژیم غذایی و نحوه زندگی لازم است. مثلا از خوردن و نوشیدن غذاهای حاوی کافئین و مصرف الکل و سیگار تا حد امکان خودداری شود. راهکار دیگر این است که مداد یا خودکار را در دهانتان نگذارید و آن را فشار ندهید. حتی جویدن آدامس را هم کنار بگذارید چون همه این کارها به عضلات فک اجازه می دهند که به فشاردادن عادت کنند. به علاوه سعی کنید به خود آموزش دهید حتی در طول روز هم دندان ها را روی هم فشار ندهید. در طول روز سعی کنید زبان را میان دندان هایتان بگذارید. این تمرین به عضلات فک اجازه می دهد که در وضعیت آرام قرار بگیرند.