پلاک دندانی چیست

بسیاری از غذاهایی که شما می‌خورید، موجب می‌شوند که باکتریها در دهان شما اسید تولید کنند.این مجموعه (غذا+ باکتری+ محصولات تولیدی باکتری)پلاک دندانی نام دارد، که با چشم دیده نمی‌شود. نه تنها غذاهای شیرین مثل شکلات وشیرینی بلکه مواد نشاسته‌ای مثل نان، بیسکوئیت و غلات نیز باعث تولید اسید می‌شوند. اگر شما به دفعات تنقلات میل کنید، فعالیت اسیدی را در تمام روز خواهید داشت و پس از تعداد زیادی از این فعالیتهای اسیدی، دندان شما پوسیده خواهد شد.
پلاک دندانی باعث تحریک لثه‌ها، جدا شدن لثه از دندان و نهایتاً تخریب استخوان مجاور دندانها نیز می‌شود. در چنین حالتی ، دندانها لق شده و از دست می روند. بیماری لثه دلیل اصلی از دست دادن دندان دربالغین است.
هر چند شستشوی دهان با آب ظاهراً دندانها را تمیز می کند، ولی همانطور که گفته شد پلاک میکروبی ورقه چسبنده ای است که به سادگی پاک نمی شود. بنابراین شستشو با آب پلاک میکروبی را از روی سطح دندان برنمی دارد. پاک کردن پلاک میکروبی از دندان بوسیله مسواک صورت می گیرد.
هر دندان ۵ سطح دارد:
۱- سطح زبانی(در تصویر به رنگ زرد)
۲- سطح گونه ای یا لبی(در تصویر به رنگ آبی)
۳- سطح جونده یا برنده
۴و۵- سطوح جانبی:هر دندان در طرفین خود معمولا با دو دندان در تماس است.قسمتی از سطح دندان که در تماس و مجاورت با دندان دیگر قرار دارد،سطح جانبی آن دندان نامیده می شود.

به علت تماس محکمی که بین سطوح جانبی دندان ها وجود دارد، مسواک قادر به تمیز نمودن کامل این سطوح نبوده،همواره قسمتی از آن ها مسواک نخورده باقی می ماند.بهترین و موثرترین وسیله ای که تاکنون برای تمیز نمودن این قسمت از دندان شناخته شده است نخ دندان است.

مسواک:

۱- نوک الیاف مسواک می تواند گرد یا صاف باشد. بهتر است از مسواک هایی با نوک الیاف گرد استفاده کنید زیرا منجر به آسیب کمتری به لثه می شوند.

۱- الیاف مسواک به دو صورت تهیه می شوند:طبیعی که از خوک بدست می آید و مصنوعی که عمدتا الیاف نایلونی هستند.الیاف طبیعی به سرعت دچار سایش و شکستگی و نرم شدگی و از دست رفتن الاستیسیتی می شوند.افرادی که به نرمی الیاف یک مسواک کهنه دارای الیاف طبیعی عادت کرده اند ممکن است هنگامی که از یک مسواک جدید با همان نیروی قبلی استفاده می نمایند به لثه صدمه بزنند.

۲- مسواک ها انواع نرم(soft) و متوسط(medium) و زبر(hard) دارند.از آنجا که زبری و نرمی مسواک باید هماهنگ با وضعیت دندان ها و لثه و تکنیک مسواک زدن باشد،بهتر است انتخاب نوع مسواک با مشورت دندانپزشک صورت گیرد.ولی در هر حال مسواک های نرم و متوسط برای افراد معمولی مناسب تر است.
۳- در برخی طراحی های جدیدتر جهت ساده کردن عمل مسواک زدن و قابل دسترس کردن مناطق با دسترسی مشکل، الیاف انحنادار در دوطرف سرمسواک قرار دارند که از هر سمت هر چه به سمت مرکز پیش میروند کوتاهتر می گردند. این مسواک ها چند سطح دندان را هم زمان تمیز می کنند.
۴- دسته مسواک باید محکم بوده و طول کافی برای انطباق با دست را داشته باشد.دسته ها صاف یا زاویه دار هستند.
۵- برای نظافت هر چه بهتر دندان ها علاوه بر مناسب بودن مسواک استفاده از روش صحیح مسواک زدن نیز اهمیت دارد.روش های غلط از یک سو دهان را کاملا تمیز نمی کنند و از سوی دیگر گاه باعث سایش دندان ها و زخمی شدن لثه می شوند.
۶- بهترین مسواک ها وقتی مرطوب شوندحدود یک سوم سختی خود را از دست می دهندلذا بهتر است برای مرطوب نمودن مو های مسواک از آب گرم استفاده نکنید.
۷- عمر مسواک بیشتر به روش مسواک زدن وابسته است تا مدت زمان استفاده از آن. عمر متوسط مسواک ۳ ماه است. به عبارت دیگر با ۳ ماه استفاده منظم و صحیح مسواک شما فرسوده و کهنه می شود.هر ماه مسواک در مدت کوتاهتری فرسوده شود،دلیل بر خشن بودن نظافت است و اگر پس از گذر مدت بیشتری فرسوده نشود دلیل بر ملایم بودن روش مسواک زدن است.
۸- پس از استفاده از مسواک باید آن را زیر جریان شدید آب گرفت تا ذرات خمیر دندان و میکروب ها بیرون ریخته شوند.پس از نظافت مسواک آنرا بصورت عمودی در هوای آزاد جدا از مسواک دیگران قرار دهید.ظرف و روپوش مسواک باید سوراخ هایی جهت عبور هوا داشته باشد.ظرف های بدون منفذ سبب رشد میکروب ها می گردند.
۹- مسواک های برقی اگر کمی بهتر از مسواک های دستی پلاک را بر ندارند لااقل به اندازه ی دستی موثر می باشند.مسواک های برقی برای بچه ها،افراد با ناتوانی ذهنی یا بدنی،بیماران آرتریت روماتویید،بیماران بستری شده و مسن و بیماران دارای دستگاه ثابت ارتودنسی می تواند مفید باشد.
۱۰- نشان داده شده است که مسواک های برقی ارزان قیمت به اندازه مسواک برقی گران قیمت موثر عمل می کنند.

روش مسواک زدن:

بهتر است بدانیم مسواک های پر زرق و برق به خودی خود معجزه نمیکنند.بلکه معجزه گر واقعی روش مسواک زدن شماست.روش های غلط ازسویی قادر به برداشت کامل پلاک دندانی نبوده، از سوی دیگر باعث زخمی شدن لثه و سایش دندان ها می شود.

هدف از مسواک زدن برداشتن پلاک دندانی از روی سطوح داخلی( قسمتی از دندان که در مجاورت با زبان قرار دارد) و سطوح خارجی (قسمتی از دندان که در مجاورت با گونه و لب قرار دارد.) و سطح جونده دندان ها از اهداف اصلی مسواک کردن است. علاوه بر این در گرداگرد هر دندان در محل اتصال لثه به دندان شیاری به عمق تقریبی ۲ میلی متر وجود دارد،که تمیز کردن آن در پیشگیری از پوسیدگی دندان ها و ابتلا به بیماری های لثه اهمیت فوق العاده دارد.

شکل بالا مکان هایی را نمایش می دهد که خوب مسواک زده نشده است. اشکال مسواک زدن بیشتر افراد عدم توجه به شیار لثه ای است که حین مسواک زدن کوششی در جهت تمیز نمودن شیار لثه ای نمی شود.

پس هدف از مسواک زدن نظافت ۳ ناحیه است:

۱- شیار لثه ای در تمامی قسمت ها
۲- سطوح داخلی و خارجی دندان ها
۳- سطوح جونده دندان ها

برای شناسایی پلاک (جرم) روی دندان از نمایانگر جرم دندان plag search میتوان استفاده کرد.

این محصول قابلیت تشخیص و متمایز کردن پلاک های قدیمی و جدید را دارد.رنگ قرمز نشانگر پلاکهای جدید و رنگ آبی نشانگر پلاک های قدیمی می باشد.

این محصول جهت آموزش مسواک زدن صحیح به بیماران در مطب های دندانپزشکی وهمچنین برای کنترل بهداشت دهان و دندان در منزل کاربرد دارد.

PlaqSearch در دو نوع جویدنی و مایع موجود می باشد.

• روشی آسان برای نمایش پلاک روی دندان
• نمایش پلاک های جدید و قدیمی با استفاده از دو رنگ متفاوت
• کمک به جلوگیری از پوسیدگی و التهاب لثه

به یاد داشته باشید که لای دندان ها فقط بوسیله نخ دندان تمیز می شود.

ترتیب صحیح مسواک کردن:
برای اینکه سطوح دندان ها و شیار لثه ای در تمامی قسمت ها یکسان نظافت شود و هیچ قسمتی فراموش نگردد، یا آنکه دوباره و سه باره مسواک نشود،لازم است از نظم و ترتیب خاصی استفاده شود. توجه داشته باشید از همان نقطه شروع لازم است هر ۲-۳ دندان مجاور را با هم مسواک نموده، آنگاه به مسواک کردن کردن ۲-۳ دندان دیگر پرداخت.

تکنیک Bassیک روش قابل قبول مسواک زدن است.طبق این روش:(بهتر است با مسواک نرم انجام شود.)

۱- سر مسواک نرم را موازی با پلان اکلوزال قرار دهید، به نحوی که سر مسواک ۳-۴ دندان را پوشش دهد.از دیستالی ترین دندان در قوس فکی شروع کنید.
۲- الیاف مسواک را در مارژین لثه قرار داده و یک زاویه ۴۵ درجه نسبت به محور طولی دندان ها برقرار کنید.
۳- یک فشار آرام لرزشی با استفاده از حرکات کوتاه عقب و جلو ،بدون جا به جا کردن نوک الیاف مسواک وارد نمایید.این حرکت نوک الیاف را به داخل نواحی سالکوس لثه ای و همچنین تا حدودی به داخل فضای بین دو ذندان هل می دهد.این فشار باید تولید یک سفیدی محسوس در لثه بنماید.
۴- حرکات متعددی را در همین وضعیت انجام دهید.این حرکت مکرر سطوح دندانی را با تمرکز بر یک سوم نزدیک اثه ی تاج،شیار لثه ای و تا جایی از سطوح جانبی که الیاف می توانند برسند،تمیز می کند.
۵- مسواک را برداشته و به طرف دندان های مجاور حرکت داده و برای ۳ یا ۴ دندان بعدی تکرار کنید.
۶- این کار را در تمام قوس فکی ادامه داده و در هر بار تقریبا ۳ دندان را مسواک بزنید و سپس از همین روش برای مسواک زدن سطوح لینگوال استفاده نماییید.
۷- پس از تکمیل قوس فک بالا، مسواک را به طرف فک پایین حرکت دهید تا با همین روش تمام دندان ها مسواک زده شوند.
۸- برای کمک به دستیابی به سطوح لینگوال دندان های جلویی، در مواقعی که به نظر می رسد مسواک بزرگ باشد،آن را به صورت عمودی قرار دهید. انتهای مسواک را در نواحی شیار لثه ای و سطوح جانبی با یک زاویه ۴۵ درجه نسبت به محور طولی دندان ها فشار داده و با حرکات کوتاه لرزشی و متعدد مسواک بزنید.
۹- الیاف را محکم در حفرات و شیار های سطح جونده فشار داده و با حرکات متعدد کوتاه عقب و جلو مسواک بزنید.

مسواک زدن زبان:

نظافت زبان جزیی از نظافت دهان است.سطح زبان ناحیه مناسبی برای تجمع میکروب ها و ذرات مواد غذایی است.مسواک کردن زبان به برداشته شدن این مواد و بخصوص میکروب ها کمک فراوانی می نماید.برای نظافت زبان، کناره مسواک را در حالی که موهای آن به سمت حلق قرار دارد در نزدیکی وسط زبان گذارده سپس شش تا هشت مرتبه هر قسمت زبان را به سمت جلو جارو نمایید.بهتر اسن این کار همراه خمیر دندان صورت گیرد.خوبست بدانید تمیز کردن زبان نقش مهمی در کاهش بوی بد دهان دارد.

مسواک بین دندانی:

این مسواک ها متشکلند از نوع مخروطی شکل یا استوانه ای که از الیافی ساخته شده اند که برروی یک دسته نصب گردیده است.مسواک های بین دندانی از هر نوعی که باشند در فضای بین دندانی قرار گرفته و بین دندان ها با دامنه کوتاه به صورت عقب و جلو حرکت داده می شوند. برای اینکه عمل تمیز کردن با بیشترین کارآیی انجام گیرد عرض مسواک باید کمی بزرگتر از فضای بین دو دندان باشد.

راهکارهایی برای افراد با ناتوانی اندام که در گرفتن مسواک مشکل دارند:
۱- از یک نوار الاستیک برای گرفتن مسواک با دست استفاده کنید.
۲- دسته مسواک را با اسفنج، توپ لاستیکی یا دسته دوچرخه ضخیم نمائید.
۳ -طول دسته مسواک را با یک تکه چوب یا پلاستیک مثلاً یک خط‌ کش یا یک چوب زبانی افزایش دهید.
۴- نخ دندان را به شکل حلقه درآورید تا راحت‌تر در دست گرفته شود.
۵- از مسواک‌های الکتریکی یا نگهدارنده‌های نخ دندان که بطور تجاری در دسترس می‌باشند، استفاده نمائید.

استفاده ازمسواک وخمیردندان:

هدف اصلی ازمسواک کردن،پاک کردن پلاک میکروبی ازروی دندانها ولثه میباشد. درست مسواک کردن وقتی است که تمام سطوح دندانهاو لثه بخوبی مسواک زده شود. بنابراین بهتراست مسواک کردن درفرصت مناسب وبازمان کافی وتوأم باآرامش صورت پذیرد،چراکه کیفیت مسواک کردن (مسواک زدن صحیح) بهترازتعداددفعات آن اهمیت بیشتری دارد. البته ایده آل آن است که بعدازهربارمصرف مواد غذایی یاموادقندی،دندانهای مان رامسواک کنیم؛ولی اگرنشد،در دوزمان مسواک کردن دندانهاحتماًبایدصورت گیرد:
۱. شب قبل ا زخواب: به دلیل ا ینکه درزمان خواب،جریان بزاق وحرکات زبان وگونه جهت تمیزکردن محیط دهان کاهش مییابدودندانهامستعدپوسیدگی میشوند.
۲. صبح بعدازصبحانه

انتخاب و شرایط یک مسواک خوب:
جنس :موهای مسواک ازجنس نایلون نرم یامتوسط وسرموهای آن گردباشد.
کیفیت :موهای مسواک منظم ومرتب باشد. معمولانمیتوان بیش از ۳ الی۴ماه ازیک مسواک استفاده نمود. چون موهای آن
خمیده ونامنظم میشودیارنگ موهای آن تغییرمیکندکه در این صورت حتماًمسواک رابایدتعویض نمود.
اندازه مسواک:مسواک کودکان،کوچکترازبزرگسالان است. همچنین اندازه دسته آن برای کودکان بایدبگونه ای باشدکه بخوبی
دردستهای کوچک کودکان قراربگیردوهنگام استفاده دردستآن هانلغزد.
شکل مسواک :ترجیحاًدسته مسواک مستقیم باشدوخمیدگی بیش ازحدنداشته باشد؛چراکه مسواکهایی که دارای دسته مستقیم هستند،قدرت پاک کنندگی بالاتری دارند.
نکته: مسواک جزءوسایل شخصی میباشدوهیچ کس نبایدازمسواک دیگری استفاده نماید.

خمیردندان:
امروزه اکثرخمیردندانهاحاوی فلورایدهستندکه سبب مقاوم ترشدن دندان دربرابرپوسیدگی میشود. خمیردندانهادارای موادی هستند که به ازبین بردن پلاک،رنگدانه وکنترل رسوب کمک میکنندونیز دارای خاصیت ضدپوسیدگی،ضدحساسیت،خوشبووخوش طعم کننده دهان میباشند.
نکات مهم:
لازم است مسواک کردن حتماًباخمیردندان انجام شودولی درصورت عدم دسترسی به خمیردندان باآب خالی هم میتوان مسواک نمود. استفاده ازنمک خشک،جوش شیرین یاسایرپودرهاجهت مسواک کردن درست نیست،زیراسبب ساییدگی مینای دندان و خراشیده شدن لثه میگردد. استفاده ازآب نمک رقیق (نصف قاشق چای خوری دریک لیوان آب جوشیده سرد) بصورت دهانشویه جهت ضدعفونی کردن محیط دهان،کمک کننده است.
حداقل زمان برای مسواک زدن۴دقیقه میباشد.
زمانهای مناسب برای مسواک زدن: صبحها( بعدازصبحانه) ، ظهرها (بعدازناهار)،شبها (قبل ا زخواب).
روش درست مسواک کردن چیست؟
ابتدادهان راباآب بشوئید،سپس به اندازه یک نخودخمیردندان روی مسواک قرارداده وخمیردندان رابه داخل موهای مسواک فرو کنید.
دندانهای بالاوپایین بایدجداگانه مسواک شود. مسواک کردن از قسمت عقب یک سمت دهان شروع میشودوبه ترتیب کلیه سطوح خارجی، داخلی وجونده کلیه دندانهامسواک زده میشود.
هنگام مسواک کردن بایدموهای مسواک بازاویه۴۵درجه نسبت به محورطولی دندان درمحل ا تصال لثه ودندان قرارگیرد.
بعدازقراردادن مسواک روی دندان ولثه،ابتداحرکت لرزشی(حرکات سریع وکوتاه) درمحل بایدصورت بگیردوسپس باحرکت مچ دست،موهای مسواک روی سطح دندان ازسمت لثه به طرف سطوح جونده چرخانده شود.این حرکت حدود ۱۵تا ۲۰ باربرای هردندان بایدانجام گیرد.
تمیزکردن سطوح داخلی دندانهاهم مانندمسواک کردن سطوح خارجی آن صورت میگیردولی برای سطوح داخلی دندانهای جلو،مسواک را بایدبه صورت عمودبرروی سطح داخلی دندانهاقراردادوبا حرکات بالاوپایین این سطوح راتمیزکرد.
برای مسواک کردن سطح جونده،موهای مسواک رادرتماس باسطوح جونده قرارداده وکمی فشاردهیدتاموهای مسواک به خوبی به داخل شیارهای سطح جونده واردشود. سپس چندبارمسواک رابه جلووعقب بکشیدتابخوبی تمیزشود.
چون خرده های موادغذایی ومیکروبهاروی سطح زبان جمع میشوند،بهتر است هرچندروزیکبارروی زبان راهم بامسواک تمیزنمود. برای اینکارمسواک درعقب زبان قرارمیگیردوبه طرف جلوکشیده میشود. تمیزکردن زبان نقش مهمی درازبین بردن بوی بددهان دارد. پس ازمسواک کردن دندانهاوزبان بایددهان چندین باربا آب شسته شود. وقتی مسواک کردن دندانهاتمام شد،مسواک راخوب بشوئیدودرجایی دورازآلودگی نگهداری کنید. توجه کنیدکه هیچگاه مسواک خیس رادرجعبه سربسته نگذارید؛چون رطوبت هوای داخل جعبه زیادشده ورشدمیکروبها راتسریع میکند.

وسایل مورد استفاده برای بهداشت دهان و دندان در بزرگسالان:

-نشانگر جرم و پلاک

-مسواک برقی

-واترپیک

-نخ دندان

-دهانشویه معمولی

-مسواک معمولی