سوالات و پاسخ‌های دندانپزشکی
خونریزی هنگام مسواک زدن به چه دلیل است؟
خونریزی از علائم مرحله اول بیماری‌های پریودنتال یا همان بیماری لثه می‌باشد. این مرحله ژنژویت نامیده می‌شود.
آیا ژنژویت علائم دیگری نیز دارد؟
قرمزی لثه‌ها و خونریزی هنگام مسواک زدن و بوی بد دهان از علائم ژنژویت می‌باشد.
چرا به ژنژویت مبتلا می‌شویم؟
باکتری‌ها عامل اصلی بیماری‌ها یا عفونت‌های پریودنتال ولثه هستند. آنها لایه‌ای به نام پلاک میکروبی روی دندان‌ها و لبه لثه تشکیل می‌دهند که میکروب‌ها با تجمع در آنها، باعث تخریب دندان‌ها و لثه‌ها می‌شوند. اگر به صورت مرتب و صحیح مسواک نزنیم به ژنژویت مبتلا می‌شویم.
آیا می‌توان این پلاک‌های میکروبی را از بین برد؟
در مراحل اولیه تشکیل پلاک‌های میکروبی می‌توان با مسواک زدن مرتب و صحیح و با استفاده از محصولات مناسب این پلاک‌ها را از بین برد. اما چنانچه این پلاک‌ها به مرور زمان سخت شوند، تبدیل به جرم شده که فقط از طریق جرم‌گیری برداشته می‌شوند.
عوارض ژنژویت چیست؟
پریودنتیت ضعیف مرحله بعدی بیماری‌های پریودنتال می‌باشد. اگر ژنژویت درمان نشود، شخص مبتلا به پریودنتیت ضعیف و سپس پریودنتیت متوسط و در نهایت پریودنتیت پیشرفته می‌شود. پریودنتیت ضعیف می‌تواند منجر به لقی دندان‌ها، تحلیل لثه‌ها و در نهایت از دست دادن آنها شود. در این مرحله عفونت باکتری‌ها از لثه‌ها عبور کرده به استخوان اطراف دندان‌ها می‌رسد و فضایی بین لثه و دندان به نام پاکت ایجاد می‌شود. در پریودنتیت ضعیف باید بهداشت دهان با استفاده از محصولات مناسب کاملا رعایت شود، به علاوه جرم‌گیری و گاها جراحی نیز لازم می‌شود. در پریودنتیت متوسط، حدود یک سوم استخوان اطراف دندان از بین رفته و انجام جراحی قطعی است. در پریودنتیت پیشرفته، پاکت‌ها بسیار عمیق هستند و بیش از نیمی از استخوان اطراف دندان‌ها تخریب می‌شود. دندان‌ها لق شده و حتی خودبه‌خود می‌افتند. در پریودنتیت پیشرفته ممکن است علاوه بر جراحی لثه لازم شود تعدادی از دندان‌ها کشیده شوند. از آنجا که در این مرحله استخوان‌های اطراف دندان‌ها به شدت آسیب دیده‌اند، حتی پس از درمان و انجام عمل جراحی، دندان‌ها بلندتر از حد معمول دیده می‌شوند و مقداری از لقی باقی می‌ماند.
چرا من احساس خشکی در دهان می‌نمایم؟
کاهش جریان بزاق سبب خشکی دهان می‌شود و این یک مشکل شایع بین افراد مسن است. این مسئله به دلیل اختلالات پزشکی خاص و گاهی به دلیل اثر جانبی داروهایی مثل آنتی‌هیستامین‌ها، ضداحتقان‌ها، ضد دردها و داروهای مدر ایجاد می‌شود. مشکلات معمول همراه با خشکی دهان عبارتند از: گلودرد دائمی، احساس سوزش، مشکلات صحبت کردن، سختی بلع، خشکی راه‌های هوایی بینی. دندانپزشک روش‌های مختلفی برای غلبه بر این وضعیت به شما پیشنهاد خواهد کرد: آب‌نبات یا آدامس‌های بدون قند که جریان بزاق را تحریک می‌کنند و استفاده از بزاق مصنوعی و دهانشویه‌ها برای تأمین رطوبت دهان.
آیا از دست رفتن دندان‌ها با گذشت زمان و افزایش سن امری حتمی و غیرقابل‌پرهیز است؟
خیر، امروزه به دلیل پیشرفت‌های علمی و تأکید بر پیشگیری در دندانپزشکی، سالمندان دندان‌های طبیعی خود را به مدت بیشتری حفظ می‌کنند. بهداشت دهان خوب و مراقبت‌های دندانپزشکی مرتب در طول زندگی، در هر سنی اهمیت دارد. با انجام صحیح روش‌های بهداشت دهان در خانه و ملاقات مرتب با دندانپزشکتان شما از مشکلات دندانی جلوگیری نموده و پول و وقت خود را نیز حفظ کرده‌اید. در ضمن دندان‌ها و لثه‌تان نیز تا سنین بالا سلامت می‌مانند.
آیا افراد بالغ هم باید نگران پوسیدگی باشند؟
پوسیدگی دندان‌ها تنها مشکل کودکان نیست. بالغین در همه سنین ممکن است دچار پوسیدگی دندان شوند. دلیل بروز پوسیدگی در همه سنین یکسان است. وقتی باکتری‌های پلاک از کربوهیدرات (شکر و نشاسته) غذایی استفاده می‌کنند، تولید اسید کرده و باعث بروز پوسیدگی می‌شوند. البته وضعیت پوسیدگی با افزایش سن کمی تغییر می‌کند. در افراد بالغ، پوسیدگی اغلب در اطراف پرشدگی‌های قدیمی رخ می‌دهد. پوسیدگی ریشه دندان نیز در بین افراد مسن شایع‌تر است. وقتی لثه‌ها تحلیل می‌رود، سطوح نرم‌تر ریشه به فضای دهان راه می‌یابند و پوسیدگی روی آن بسیار راحت‌تر از مینای دندان ایجاد می‌شود. پوسیدگی دندان در سنین بالا به دلیل خشکی دهان نیز تشدید می‌شود. وقتی میزان بزاق به‌طور چشمگیری کاهش یابد، این وضعیت رخ می‌دهد و اغلب ناشی از مصرف داروهایی مثل: آنتی‌هیستامین‌ها، داروهای ضد فشار خون و داروهای ضدافسردگی و یا ناشی از درمان با اشعه (رادیوتراپی) در ناحیه سر یا گردن می‌باشد. اگر این مشکل تداوم یابد، باعث بروز پوسیدگی‌های وسیعی در دندان‌ها می‌شود که سریعاً پیشرونده هستند. اگر شما چنین مشکلی دارید، با دندانپزشکتان مشورت کنید تا برای شما بزاق مصنوعی و یا محصولات حاوی فلوراید را برای پیشگیری از پوسیدگی تجویز نماید.
بیماری لثه دلیل عمده از دست رفتن دندان در بالغین است. من در این مورد چه می‌توانم انجام دهم؟
بیماری لثه (بیماری پریودنتال) اغلب به آهستگی پیشرفت می‌نماید و بدون درد است و به همین دلیل در بین افراد مسن شایع‌تر است. هرچه به مدت بیشتری بیماری تشخیص داده نشده و کنترل نشده باقی بماند، ضرر بیشتری به لثه‌ها و سایر بافت‌های نگهدارنده دندان‌ها وارد می‌سازد. گرچه عامل بیماری پریودنتال، پلاک است ولی سایر عوامل می‌توانند شدت آن را افزایش بخشند. غذای باقی‌مانده بین دندان‌ها، سیگار کشیدن، استفاده از تنباکوی بدون دود، دندان‌های نامنظم، بریج‌ها و پروتزهای پارسیل نامناسب، رژیم‌های غذایی ناصحیح و حاوی مواد مغذی کم و بیماری سیستمیک مثل کم‌خونی از جمله این عوامل هستند. بیماری لثه در مراحل اولیه، برگشت‌پذیر است. در موارد پیشرفته ممکن است نیاز به جراحی وجود داشته باشد. در صورت مشاهده هر یک از علائم زیر سریعاً به دندانپزشکتان مراجعه کنید: خونریزی از لثه هنگام مسواک زدن، لثه‌های قرمز، حساس و متورم، جدا شدن لثه از دندان‌ها، خروج چرک از حدفاصل لثه و دندان‌ها وقتی که لثه فشار داده می‌شود، دندان لق یا ایجاد فاصله بین دندان‌ها، هرگونه تغییر در وضعیت جفت شدن دندان‌ها با هم، هرگونه تغییر در وضعیت پروتز پارسیل شما، بوی بد و مزه بد دهان به‌طور دائمی.
من برای رفتن نزد دندانپزشک اضطراب دارم، می‌دانم که لازم است بروم، ولی نمی‌دانم در این مورد چه می‌توانم انجام دهم؟
اضطراب در مورد درمان‌های دندانپزشکی غیرمعمول نیست. افراد در هر سنی آن را تجربه می‌کنند. بیماران مسن‌تر ممکن است کمتر قادر باشند بر استرس خود غلبه کنند که ممکن است این امر به دلیل وضعیت‌های خاص جسمی آنان مثل کاهش بینایی یا شنوایی باشد. صحبت با دندانپزشک یک جنبه مهم داشتن یک ملاقات دندانپزشکی راحت می‌باشد. شما باید احساساتتان را با دندانپزشک و پرسنل مطب در میان بگذارید. اجازه دهید آنها بدانند که شما مضطرب هستید تا درمان شما را مطابق با وضعیت روحی شما به انجام برسانند. تکنیک‌های درمانی رفتاری جدید و مرتبط با روانشناسی سبب پیشرفت در زمینه کنترل اضطراب و درد بیماران دندانپزشکی گردیده است.
چه موقع دندانپزشک برای نخستین بار باید کودک را معاینه کند؟
اولین ویزیت باید نزدیک به اولین سال تولدش باشد. هنگامی که اولین دندان‌ها در دهان رویش می‌یابند که معمولاً بین سنین ۶ تا ۱۲ ماهگی صورت می‌گیرد بچه شما باید توسط دندانپزشک کودکان معاینه شود. معاینه به‌موقع و مراقبت‌های به‌موقع، لبخند زیبا و سلامت دندان‌های کودک شما در حال و آینده را به ارمغان می‌آورد.
چرا اینقدر زود؟ مگر یک کودک یک‌ساله یا چندماهه چه مشکلات دندانپزشکی ممکن است داشته باشد؟
با اهمیت‌ترین دلیل آن ایجاد و تنظیم یک برنامه مراقبتی است. مشکلات دندانی ممکن است خیلی زود بروز نمایند و بزرگ‌ترین مشکل مربوط به پوسیدگی‌های ناشی از شیر دادن با شیشه به نوزاد با هدف خواباندن او می‌باشد. وقتی نوزاد شما شب‌ها موقع خواب شیر خورده (از مادر یا شیشه شیر) و یا از آب قند و آب‌میوه استفاده می‌شود در معرض خطر جدی پوسیدگی قرار می‌گیرد. نگرانی دیگر مربوط است به بیماری‌های لثه. تحقیقات نشان می‌دهد که بسیاری از کودکانی که بین سنین ۲ تا ۳ سالگی قرار دارند، دارای دست‌کم التهابی خفیف در بافت لثه‌ای می‌باشند. اولین ویزیت دندانپزشکی، بهترین فرصت برای پیشگیری از بروز مشکلات دندانپزشکی است. کودکانی که دندان‌های سالم دارند، جویدن غذا را بهتر انجام داده و حرف زدن را به وضوح و درست یاد می‌گیرند و ضمناً لبخندی توأم با اعتماد به نفس دارند. کودک شما از حالا شروع می‌کند که عمری را با عادات دندانی خوب بسر برد.
چگونه می‌توان از پوسیدگی دندانی ناشی از شیر دادن و شیشه شیر جلوگیری کرد؟
شما هیچ‌وقت نباید با شیر دادن از سینه، شیشه شیر یا آب‌میوه و یا دیگر مایعات شیرین بچه را بخوابانید. در این مواقع می‌توانید از شیشه حاوی آب و یا از پستانک‌های گول‌زن استفاده کنید. با مراجعه و مشاوره با دندانپزشک کودکان از مقدار کافی فلورایدی که توسط آب و مواد غذایی که با هدف پیشگیری از پوسیدگی به بچه شما می‌رسد مطمئن شوید.
چه زمانی باید شیر دادن با سینه و یا با شیشه متوقف شود؟
با اطمینان از بهداشت و سلامت دندان، کودکان معمولاً از سن ۱۲ ماهگی به بعد از شیر گرفته می‌شوند. برای کودکان شیر، غذایی کامل و لازم بوده و بهتر است تغذیه با آن ادامه یابد ولی باید توجه داشت برای خواباندن به او خورانده نشود.
آیا مکیدن انگشت شست و یا انگشتان دیگر جای نگرانی دارد؟
عادت مکیدن انگشتان برای کودکان امری طبیعی و غریزی است و معمولاً از دو سالگی به بعد از بین می‌رود، ولی اگر تا ۴ سالگی ادامه یافت و شما از ترک آن دلسرد و ناامید شدید باید بدانید که طولانی شدن این عادت می‌تواند ایجاد تغییراتی چون شلوغی و کجی دندان‌ها و مشکلات فکی بنماید. دندانپزشک با ارائه راهکارهایی چگونگی پیشگیری از طولانی شدن این عادت را به شما آموزش می‌دهد.
از چه زمانی باید دندان‌های کودکان را تمیز کرد؟
هرچه زودتر، بهتر. در دوره نوزادی توسط یک پارچه تمیز و نم‌دار لثه و دندان‌های کودکتان را تمیز کنید. اگر دندانپزشک کودکتان استفاده از فلوراید را به‌منظور جلوگیری از پوسیدگی توصیه نموده است، شما با مالیدن مقدار کمی از خمیر دندان حاوی فلوراید، دندان‌های او را تمیز کنید. بعدها دندان‌های کودکتان را با استفاده از خمیر دندان فلورایددار و مسواک‌های کوچک و نرمی که بدین منظور ساخته شده‌اند، مسواک نمایید. ضمناً از یاد نبرید که بیشتر بچه‌ها از مسواک زدن صحیح و مؤثر، عاجز و ناتوانند.
چند توصیه مهم در مورد دندان درآوردن؟
از سن ۶ ماهگی تا ۳ سالگی به هنگام رویش دندان‌های شیری، لثه مقداری آزردگی پیدا می‌کند. بیشتر کودکان در این مواقع از لیسک‌های دندان‌گیر، قاشق سرد و یا پارچه‌های مرطوب خوششان می‌آید. برخی از والدین حلقه‌های دندان‌گیر خنک‌شده را به دست بچه می‌دهند و برخی هم مالیدن لثه‌های نوزادشان را به‌وسیله انگشتان تمیز لازم می‌دانند.
لثه سالم چه خصوصیاتی دارد؟
لثه سالم دارای قوای محکمی بوده و کاملاً بر روی استخوان چسبیده است. همچنین در محل تماس با دندان کاملاً صاف و دارای لبه تیز می‌باشد. رنگ لثه سالم صورتی است، ولی در برخی افراد که رنگ چهره تیره دارند، روی لثه آنها هم لکه‌های قهوه‌ای‌رنگ دیده می‌شود. اگر سایر علایم لثه سالم مشاهده می‌گردد و فقط رنگ آن قهوه‌ای است این لثه هم سالم می‌باشد.
علت ایجاد بیماری لثه چیست؟
وقتی پلاک میکروبی در کنار لثه باقی بماند با ترشح مواد سمی به لثه آسیب می‌رساند. هرچه پلاک مدت طولانی‌تری بر روی دندان‌ها بماند، مواد سمی بیشتری ترشح شده و آسیب به لثه بیشتر خواهد شد. به‌تدریج با رسوب مواد معدنی در پلاک، جنس پلاک سخت‌تر شده و به‌صورت لایه آهکی سختی به دندان می‌چسبد. به این لایه آهکی که به رنگ سفید، زرد یا قهوه‌ای‌رنگ می‌باشد جرم گویند. جرم پس از تشکیل به دلیل سطح خشن و ناصافی که دارد باعث تجمع بیشتر پلاک بر روی دندان‌ها شده و بیماری لثه را شدیدتر می‌کند.
نشانه‌های بیماری لثه چیست؟
در آغاز بیماری، لثه قرمز رنگ و پرخون شده و همچنین لبه‌های تیز لثه حالت تورم پیدا کرده و برجسته می‌شود. قوام لثه نیز شل می‌گردد و در هنگام خوردن میوه‌های سفت و یا مسواک زدن خونریزی می‌کند. معمولاً در این مواقع فرد از مسواک زدن خودداری می‌کند، که این مسئله باعث شدیدتر شدن بیماری لثه می‌گردد. در این حالت به بیماری لثه، التهاب لثه یا ژنژیویت می‌گویند. وقتی بیماری ادامه پیدا کند، لثه شروع به تحلیل رفتن می‌کند. منظور از تحلیل رفتن لثه، این است که لثه به طرف ریشه دندان کشیده می‌شود. به‌تدریج بیماری از لثه عبور کرده و به نواحی زیرین یعنی استخوان‌های دور دندان سرایت می‌کند و باعث تحلیل رفتن استخوان نیز می‌شود. با شروع تحلیل استخوان، دندان‌ها به‌تدریج لق شده تا زمانی که با کوچک‌ترین فشاری دندان کنده می‌شود.
پیشگیری و درمان بیماری لثه؟
مسواک کردن مرتب و به روش صحیح، همان‌گونه که باعث سلامت دندان‌ها می‌شود، سلامت لثه‌ها را نیز تأمین می‌کند. برخلاف تصور برخی از مردم که با شروع بیماری لثه و خونریزی از آن در هنگام مسواک کردن، استفاده از مسواک را ترک می‌کنند، باید گفت در این هنگام مسواک کردن را بایستی با دقت و توجه بیشتری انجام داد. حتی لازم است تعداد دفعات مسواک کردن را بیشتر کرد. معمولاً در خیلی از موارد مسواک کردن صحیح باعث بهبود بیماری لثه می‌شود همین‌طور استفاده از نخ دندان در سلامت لثه‌ها بسیار مفید است زیرا پلاک میکروبی در نواحی بین دندانی تجمع بیشتری دارد و برداشتن آنها توسط نخ دندان، به سالم ماندن لثه‌ها کمک می‌کند. استفاده از دهان‌شویه آب‌نمک (نصف قاشق چای‌خوری نمک در یک لیوان آب جوشیده سردشده) همراه با ماساژ لثه‌ها نیز مؤثر می‌باشد، اگر بر روی دندان‌ها جرم تشکیل شده باشد، لازم است حتماً دندان‌ها جرم‌گیری شوند. برخی از مردم جرم‌گیری را برای مینای دندان مضر می‌دانند. ولی برخلاف تصور آنها، جرم‌گیری نه تنها برای دندان ضرری ندارد، بلکه با برداشتن مواد خشن و پلاک میکروبی از سطح دندان، به سلامت لثه‌ها نیز کمک می‌کند.
آیا جرم‌گیری به دندان صدمه می‌زند؟
خیر، جرم دندان علاوه بر اینکه برای لثه و بافت‌های نگهدارنده دندان مضر می‌باشد محلی نیز برای تجمع و تکثیر میکروب‌های پوسیدگی‌زا است. با عمل جرم‌گیری تعداد این میکروب‌ها در دهان به مراتب کمتر می‌شود. با برداشته شدن جرم، بیمار ممکن است با زبانش حس کند که دندانش خالی شده است. این احساس همراه با مقداری حساسیت به سرما یا گرما (بعد از جرم‌گیری) این تصور غلط را تقویت نموده است که شاید دندان‌هایش در حین جرم‌گیری تراش خورده باشند، در صورتی که مکانیزم دستگاه جرم‌گیری لرزشی بوده و قادر به تراش نمی‌باشد.
علت حساسیت دندان به سرما بعد از جرم‌گیری چیست؟
دندان دارای حس بوده و در ناحیه طوق بسیار حساس‌تر می‌باشد. وجود جرم بر طوق دندان به علت ضخامتی که دارد به‌عنوان یک عایق حرارتی عمل می‌کند و یا به عبارت دیگر جلوی حس دندان را می‌گیرد. با برداشته شدن آن بدیهی است که دندان بهتر متوجه تغییرات حرارتی می‌گردد، ضمناً بر اثر وجود جرم لثه پرخون و متورم شده و با عمل جرم‌گیری التهاب آن فروکش می‌کند لذا مقدار بیشتری از دندان نسبت به حالتی که قبلاً آماس لثه وجود داشته در دهان دیده می‌شود و این خود باعث احساس بیشتر تغییرات حرارتی می‌گردد. حساس شدن به سرما را می‌توان به احساسی که بدن انسان بعد از استحمام دارد، تشبیه نمود. حساسیت به سرما همیشه و غالباً به‌وجود نیامده و در صورت ایجاد، گذرا و موقتی بوده و جای هیچ‌گونه نگرانی ندارد.
آیا دندان بعد از جرم‌گیری لق می‌شود؟
خیر، با تجمع تدریجی جرم بر دندان، لثه و به دنبال آن مقداری از استخوان نگهدارنده دندان تحلیل می‌رود. در حقیقت دندان به این دلیل قبلاً لق شده ولی به علت انباشتگی و یکپارچگی جرم و چسبیده شدن دندان‌ها به هم توسط آن، این حالت درک نشده و یا برداشته شدن جرم کشف می‌گردد و بیمار آن را منتسب به عمل جرم‌گیری می‌داند. یک ضرب‌المثل می‌گوید «جلوی ضرر را از هر کجا بگیری، منفعت است». لق شدن دندان منوط به تحلیل استخوان و انساج نگهدارنده دندان در اثر جرم و پلاک میکروبی است و در همه موارد به‌خصوص در مراحل اولیه بیماری‌های لثه و بافت‌های اطراف دندان دیده نمی‌شود.
آیا جرم‌گیری درد دارد؟
خیر، موردی برای بی‌حس کردن دندان به هنگام جرم‌گیری وجود ندارد. جرم‌گیری یا توسط قلم‌های دستی و یا با دستگاه صورت می‌گیرد. نوک قلم دستگاه جرم‌گیری دارای لرزش و نوساناتی می‌باشد که با زدن ضربه‌های بسیار کوتاه بر جرم، آن را پاک می‌کند و دندان را نمی‌تراشد، آب دستگاه علاوه بر تمیز کردن و شستشو، دندان را نیز خنک می‌کند.
جرم‌گیری را هر چند وقت یک‌بار باید انجام داد؟
بسیاری از اشخاص با یک‌بار جرم‌گیری و رعایت همیشگی بهداشت دهان و دندان ممکن است تا مدت‌ها نیازی به جرم‌گیری مجدد نداشته باشند. بدیهی است که هرگونه کوتاهی در رعایت اصول بهداشت دهان منجر به تجمع دوباره جرم خواهد شد. ضمناً بعضی از بیماران به علت دارا بودن بزاقی با ویژگی‌های خاص از نظر میزان ترشح و ترکیب، بسیار مستعد به تشکیل جرم هستند، ضمناً استعداد به بیماری‌های لثه در خانواده‌هایی بیشتر می‌باشد. در این گروه از بیماران توصیه می‌گردد جرم‌گیری در تناوب زمانی کوتاه‌تری انجام شود.
آیا استفاده از خمیردندان‌های ضدجرم مفید می‌باشد؟
خیر، جرم با مسواک و خمیر دندان پاک نشده و برای این منظور از دندانپزشکان باید کمک گرفت، ضمناً خمیر دندان‌هایی که به‌عنوان ضدجرم معرفی شده‌اند دارای مقادیر زیادی از مواد ساینده بوده و فقط رنگ و لکه‌های رسوب‌نموده بر دندان را که Stain (زنگ) نام دارد، تمیز می‌کنند و استفاده همیشگی از آنها توصیه نمی‌گردد. این خمیردندان‌ها، به‌علت دارا بودن مواد ساینده زیاد، ایجاد خراش‌های بسیار ظریف بر سطح دندان‌ها نموده و زمینه را برای تجمع و چسبندگی بیشتر پلاک میکروبی فراهم می‌آورند.
تعریف اندو یا اندودونتیکس؟
دندان مرکب از یک ساختمان سختی است که بافت نرم زنده‌ای را احاطه کرده است. این قسمت نرم مرکزی، پالپ (در اصطلاح عامیانه، عصب) نام دارد که شامل سلول‌ها، عروق خونی و اعصاب می‌باشد. اندودونتیکس شاخه‌ای از علم دندانپزشکی است که وظیفه تشخیص و درمان پالپ‌های آماسی و بیمار شده را به عهده دارد.
چه عواملی سبب آماس و بیماری پالپ می‌گردند؟
پوسیدگی‌های دندانی اگر درمان نشوند، بعد از تخریب مینا و عاج به پالپ رسیده و باعث التهاب و ناراحتی آن می‌گردند. علاوه بر پوسیدگی، عوامل دیگری چون سابقه ضربه ناگهانی به دندان، پرشدگی‌های عمیق، شکستگی و ترک دندان، تحلیل و سایش شدید دندان‌ها و بیماری‌های پیشرفته لثه در ایجاد آماس و بیماری پالپ نقش دارند.
علائم بیماری پالپ چیست؟
برخی از علائم پالپ آماسی شامل درد ادامه‌دار به هنگام نوشیدن مایعات سرد و یا گرم، درد خودبخودی، درد هنگام جویدن و یا حتی موقع دراز کشیدن می‌باشد. گاهی نیز با توجه به سیر بیماری پالپ، ممکن است بیمار درد نداشته باشد. علائم ظاهری پالپ بیمار ممکن است وجود پوسیدگی عمیق و یا وجود ضایعه در انتهای ریشه، تورم و یا تخلیه چرک از دندان و یا انتهای آن باشد.
فواید معالجه عصب چیست؟
۱- دندان حفظ می‌شود. ۲- وجود دندان باعث حفظ استخوان نگهدارنده آن می‌گردد.
عوارض عدم درمان چیست؟
۱- آبسه ۲- درد ۳- عفونت شدید ۴- نهایتاً از دست دادن دندان خواهد بود.
درمان جایگزین چیست؟
در بعضی موارد و شرایط می‌توان معالجه ریشه را به اندکی بعد موکول کرد. در مواردی که دندان کشیده می‌شود درمان، جایگزینی آنها با دندان‌های مصنوعی (پروتز ثابت و یا ایمپلنت) می‌باشد که به مراتب گران‌تر است.
چند جلسه وقت برای درمان ریشه دندان لازم است؟
معالجه ریشه اکثر دندان‌ها را می‌توان در یک جلسه انجام داد ولی بعضی از دندان‌ها ممکن است به دو یا چند جلسه زمانی نیاز داشته باشند که در این موارد دندان‌ها در پایان جلسات معمولاً پانسمان موقت می‌گردند.
موفقیت درمان چقدر است؟
در صورتی که درمان ریشه به‌طور کامل و استاندارد انجام شود از موفقیت بالایی برخوردار است.
چه عواملی باعث عدم موفقیت در درمان ریشه می‌گردد؟
علاوه بر اشکالات تکنیکی و اتفاقات حین کار، انحنای زیاد ریشه‌ها، وجود کانال‌های جانبی، دفاع بدن و … ممکن است معالجه ریشه دندان را به خطر اندازد.
آیا اگر عصب درآورده شود، دندان می‌میرد؟
خیر، دندان بعد از معالجه ریشه (عصب) هنوز زنده می‌ماند چونکه تغذیه خارجی آن از سمت بافت‌های دربرگیرنده هنوز ادامه دارد. البته این زنده ماندن به معنای آن نیست که دندان مثل دیگر دندان‌ها به تحریکات حرارتی و الکتریکی پاسخ مثبت دهد.
آیا پس از معالجه ریشه درد وجود دارد؟
معمولاً مقداری درد و ناراحتی گذرای خفیف تا متوسط به دنبال از بین رفتن بی‌حسی تا چند روز وجود داشته که با تجویز مسکن‌های ضدالتهاب تسکین می‌یابد. غالباً، ناراحتی و درد آن‌چنان نیست که مانع فعالیت‌های روزانه شود. در مواردی که درد زیاد است می‌توانید با دندانپزشک معالج تماس بگیرید.
آیا دندان بعد از معالجه ریشه تیره می‌شود؟
سابقاً دندان‌هایی که درمان ریشه می‌شدند به مرور تیره‌تر می‌گشتند، ولی امروزه با پیشرفت‌های تکنیکی احتمال این تغییر رنگ ناچیز بوده و اگر اتفاق افتاد، نیز با استفاده از روش‌های سفید کردن و یا روکش‌های چینی و لمینت می‌توان با آن مقابله کرد.
بعد از درمان ریشه، تاج دندان چگونه و با چه موادی باید ترمیم شود؟
نحوه ترمیم تاج دندان بستگی به نسج باقی‌مانده و دندان مبتلا دارد. در دندان‌هایی که متحمل نیروهای سنگین جویدن هستند و یا پوسیدگی آنها شدید بوده توصیه می‌گردد که با ترمیم‌های مطمئن‌تری چون روکش‌های فلزی و چینی بازسازی شوند.
جراحی اندودونتیک یعنی چه؟
در مواردی که درمان ریشه دندان به شکست می‌انجامد، هنوز می‌توان دندان را نجات داد. در این موارد بعد از بی‌حسی، دندانپزشک بافت لثه را به‌آرامی کنار زده و بافت‌های آماسی انتهای ریشه را خارج نموده و یک پرشدگی نیز در ته ریشه جهت ممانعت از عود ضایعه قرار می‌دهد.
بعد از انجام درمان ریشه و ترمیم نهایی آن، آیا اقدام دیگری لازم است؟
ضروری است جهت ارزیابی موفقیت درمان در طولانی‌مدت، ظرف ۶ ماه تا یک‌سال آینده مجدداً ویزیت به‌عمل آید. در این ویزیت دندانپزشک موفقیت درمان، سلامت انساج لثه و ترمیم نهایی را ارزیابی می‌کند.
مراحل درمان چگونه است؟
بعد از انجام بی‌حسی (در مواردی که نیاز باشد)، درمان شامل مراحل زیر است:
مرحله یک: دسترسی به کانال
مرحله دوم: تعیین طول ریشه
مرحله سوم: تمیز کردن و شکل دادن کانال‌ها
مرحله چهارم: پر کردن کانال
مرحله پنجم: ترمیم موقت
مرحله ششم: ترمیم دائم
معالجه ریشه دندان (Root canal Therapy)
لابد همه این ضرب‌المثل که می‌گوید: دندانی را که درد می‌کند باید کشید را شنیده‌اید. ما هم بسیار شنیده‌ایم، ولی باید توجه داشت که سابقه این ضرب‌المثل مربوط به زمانی است که علم دندانپزشکی وجود نداشته و افرادی بی‌صلاحیت مثل سلمانی‌ها عهده‌دار امور دندانپزشکی بودند. دندانپزشکان امروزی نه تنها درد را از بین برده، بلکه باعث نگهداری دندان‌ها در دهان می‌شوند. از گذشته‌ای نه چندان دور تا بحال، عامه مردم لفظ عصب‌کُشی یا عصب‌کِشی را به‌جای معالجه ریشه دندان به‌کار می‌برند که چندان صحیح نبوده و آنچه که باعث رواج و شایع شدن این اصطلاحات شده، تصور مردم با توجه به از بین رفتن درد دندان به‌دنبال معالجه ریشه می‌باشد. قسمت سخت دندان تشکیل شده از مینا، عاج و سمان، که بافت نرمی را در داخل و وسط دندان به‌نام پالپ، احاطه کرده‌اند.
تعریف Root canal Therapy:
این عنوان از سه کلمه Root به معنای ریشه، و Canal به معنای مجرا و Therapy به معنی معالجه تشکیل شده که مفهوم کلی آن معالجه مجرای ریشه دندان می‌باشد و شاخه‌ای از دندانپزشکی است که شامل دانش و اعمالی است که به معالجه و حفظ ریشه دندان می‌پردازد.
پالپ چیست؟
پالپ دندان بافت نرمی است که در داخل دندان قرار گرفته و شامل عروق و اعصاب و سلول‌هایی می‌باشد. حس، تغذیه، عاج‌سازی و دفاع میکروبی از اعمال پالپ به‌شمار می‌آیند.
چه عواملی باعث آسیب و صدمه به پالپ دندان می‌شوند؟
عوامل متعددی سبب آسیب به پالپ می‌گردند که عمده‌ترین آن تأخیر در ترمیم پوسیدگی‌ها و نتیجه‌تاً گسترش آنها به پالپ دندان است که سبب آلودگی پالپ به میکروب‌های دهان می‌شود. پالپ دندان همچنین ممکن است بر اثر ضربه‌ای ناگهانی حتی در مواردی چون ضربه قاشق و یا شکستن تخمه، پسته و بادام دچار التهاب و مرگ شود. ترک‌های دندان، پرشدگی‌های وسیع و بعضی از مواد ترمیمی نیز سبب‌ساز هستند.
نحوه معالجه ریشه دندان چگونه است؟
دندانپزشک بعد از بی‌حس نمودن دندان (در مواردی که لازم است) اقدام به برداشتن پوسیدگی و تراش حفره دسترسی به پالپ دندان نموده و پالپ عفونی و بیمار را از ریشه خارج می‌کند و بعد از تمیز نمودن و خشک کردن مجرای ریشه و دندان جای خالی پالپ را با موادی که به همین منظور ساخته شده‌اند پر می‌کند و سپس ترمیم قسمت تاجی دندان صورت می‌گیرد.
آیا همه دندان‌ها به یک تعداد ریشه دارند؟
خیر، تعداد ریشه دندان‌ها به‌طور معمول و طبیعی بین یک تا سه عدد می‌باشد ولی دندان‌هایی نیز وجود دارند که دارای یک یا چند ریشه اضافی هستند و در حین کار و با گرفتن رادیوگرافی کشف می‌گردند. به‌طور طبیعی دندان‌های قدامی دارای یک ریشه، دندان‌های آسیای کوچک دارای یک یا دو ریشه و دندان‌های آسیای بزرگ سه و چهار ریشه‌ای هستند.
اگر پالپی که آلوده شده و ملتهب و دردناک است خارج نشود و به عبارتی معالجه انجام نگردد، چه اتفاقی می‌افتد؟
معمولاً درد آن بیشتر شده و بیمار را اذیت می‌کند، ولی مواردی وجود دارد که درد فروکش می‌کند. باید توجه داشت که از بین رفتن درد دندان نشانه بهبودی پالپ دندان نیست و عفونت به سیر خود ادامه می‌دهد. سرایت عفونت به استخوان انتهای ریشه باعث ایجاد گرانوم، کیست و یا آبسه می‌گردد که خود درد و ناراحتی ثانویه‌ای را به دنبال دارد. در صورت عدم معالجه ریشه دندان سیر بیماری نهایتاً منجر به کشیدن و یا از دست دادن دندان خواهد شد.
چه مراقبت‌هایی لازم است تا دندان نیاز به معالجه عصب نداشته باشد؟
با مراجعه و معاینات منظم دندانپزشکی و رعایت اصول بهداشت دهان و دندان و ترمیم پوسیدگی‌ها در مراحل اولیه موردی برای معالجه ریشه دندان به‌وجود نمی‌آید.
آیا صحیح است دندانی که معالجه ریشه شده، شکننده می‌گردد؟
دندانی که پالپ آن درگیر می‌شود، معمولاً دارای پوسیدگی وسیع بوده که مقدار زیادی از مینا و عاج را از بین برده است و گاهی دندانپزشک ناچار می‌گردد که مقداری از نسج سالم دندان را نیز برای دسترسی به پالپ بتراشد که مجموعه این عوامل بعلاوه خشک شدن دندان بر اثر از دست دادن تغذیه داخلی سبب می‌گردد که دندان ضعیف و شکننده گردد که جای نگرانی ندارد، چونکه با ترمیم‌های خاص و یا روکش نمودن دندان می‌توان بر این نقیصه، چیره شد.
چه عواملی در موفقیت معالجه ریشه دندان نقش دارند؟
مهارت دندانپزشک، تعداد ریشه‌ها قطر و انحنای آنها، وجود ریشه‌ها و کانال‌های اضافی و جانبی، نوع و قدرت بیماری‌زایی میکروب‌ها، دفاع بدن و نوع بیماری پالپ در پیش‌آگهی درمان مؤثرند.
آیا دندانی که معالجه ریشه دندان شده و هنوز درد دارد را باید کشید؟
معمولاً به دنبال معالجه ریشه دندان، از چند ساعت تا چند روز به درجاتی ممکن است دندان، درد داشته باشد که با تجویز داروهای مسکن برطرف می‌گردد و جای نگرانی ندارد.
اگر درمان ریشه دندان شکست خورد، درمان بعدی چیست؟
اکثر دندان‌هایی که معالجه ریشه آنها با عدم موفقیت همراه شده را می‌توان با جراحی‌های اندودونتیکس نجات داد. دندانپزشک بعد از بی‌حس نمودن، لثه دندان را به‌آرامی کنار زده و اقدام به قطع انتهای ریشه نموده و آن را از انتها نیز ترمیم می‌کند و دوباره لثه را می‌دوزد.