بوی بد دهان

بوی بد دهان می‌تواند موقتی یا مزمن باشد. در شرایط موقتی خوردن برخی غذاهای خاص مثلا سیر یا پیاز باعث این بوی بد می‌شود و با عبور ترکیبات این غذا از بدن بوی بد هم برطرف می‌شود. غذا نخوردن به مدت طولانی نیز می‌تواند باعث بد بو شدن دهان شود. اما ممکن است بوی بد حالت مزمن و کمابیش دائمی داشته باشد که علت آن می‌تواند وجود مشکلاتی مزمن در دستگاه گوارش یا دستگاه تنفسی یا حتی بخشهایی دیگر از بدن باشد. مصرف مداوم سیگار یا الکل نیز می‌تواند بطور مزمن باعث ایجاد نفس بد بو شود. چرا دهان بد بو می‌شود در حدود ۹۰ درصد موارد علت بوی بد دهان بخاطر مشکلات موجود در حفره دهان است. اما در عین حال وجود مشکلاتی در دستگاه تنفسی فوقانی مثل بینی، سینوس‌ها و حلق یا دستگاه تنفسی تحتانی یعنی ریه‌ها یا مشکلات گوارشی هم می‌تواند باعث بوی بد دهان شود. همانطور که اشاره شد رژیم‌های غذایی طولانی و غذانخوردن و یا خوردن برخی غذا‌ها هم می‌تواند عامل ایجاد تنفس بد بو باشد.

بوی بد دهان حداقل از سه جهت مهم است :

1. با آزارديگران به صورتي كه مانع دربرخوردهاي اجتماعي عمل مي كندوباعث كاهش كارآيي فرد مي شود.
2. فردي كه ازبوي بددهان خودآگاه است ممكن است بگونه اي نسبت به پاكي دهان دچاروسواس شودكه باكارايي وي مداخله كند.
3. بوی بد دهان نشانه اي از يك وضعيت غير طبيعي است كه نياز به تشخيص و درمان دارد.

عوامل و آسيب زايي هميشه نمي توان علتي براي بوی بد دهان يافت و معمولا نيز چنين است. اين امر به علت تنوع علل آن و اندك بودن بررسيهاي انجام شده است . هنگام برخورد با بيمار شاكي از بوی بد دهان بايد سه گروه را در نظر داشت : گروه غير بیماری ، گروه دارای بیماری و گروه با منشا رواني .

الف – علل غير بیماری

• افزايش سن بوي دهان شيرخواران و كودكان شيرين ، بوي دهان در دوره بلوغ غير ناخوشايند ، بوي دهان بالغين تند و بوي دهان افراد سالخورده سنگين و زننده توصيف شده است. همراه با افزايش سن باكتريهاي دهان افزايش مي يابد و شايد به همين سبب زنندگي بوي دهان با افزايش سن بيشتر مي شود.
• نفس صبحگاهی شايدشايعترين علت بوی بد دهان باشد. دهان سرتاسر روز بوسيله بزاق شستشو مي شود.PH بزاق حدود 5/6 وبطورخفيفي براي باكتريها مانع فعالیت است . به هنگام خواب جريان بزاق كم ميشودوبزاق گردآمده به آرامي تغييرميكند .PHآن به حدود 7 مي رسد و آنزيم ها تخريب مي شوند كه خود باعث بودار شدن بزاق مي گردد. از سوي ديگر ذرات غذا و قسمتهای جدا شده مخاط ، محيطي مناسب براي تغيير باکتریهای دهان است . با تشديد رشد باكتريها و تخريب اين مواد نفس ناخوشايند صبحگاهي پديد مي آيد. پس از برخاستن از خواب با خوردن ، نوشيدن و صحبت كردن جريان بزاق تحريك شده مواد را شسته و نفس صبحگاهي بطور طبيعي برطرف مي گردد.
• نفس گرسنگی دهان كساني كه به عللي چون رژيم غذايي يا روزه داري يك يا چند وعـــــده غذايي را نخورده اند ، بوي ناخوشايندي مي دهد ، برخي معتقدند اين امر به علت بازدم ريوي محصولات فرار متابوليسم چربيها و پروتئينهاي بدن است . كاهش جريان بزاق و خشكي دهان نيز قطعا نقش مهمي دارد.
• نفس قاعدگی در برخي منابع به بوی بد دهان در زنان قاعده اشاره شده است . احتمالا روز قبل از شروع قاعدگی شروع مي شود و گفته شده در زنان با قاعدگی دردناك بيشتر رخ می دهد.
• غذا سير دارشناخته شده ترين غذا در اين ارتباط است . ديده شده كه دادن سير از راه فيستولهای دستگاه گوارش و حتي ماليدن آن به پاهای فرد مي تواند منجر به بوی سير در دهان وی شود . پياز ، ماهی ، غذاهاي ادويه دار ، رژيم های پرچربی ، نوشابه های الكلی و رنگهای غذايی از ساير مواردی هستند كه باعث بوی مخصوص به خــــــــود مي شوند.
• داروها یکسری داروها وبرخی ويتامينهامثل ويتامينB6 از داروهايی هستند كه می توانند باعث بوی بد دهان شوند. اين امر احتمالا به علت دفع قسمتي از دارو از طريق ريه است . استفاده نادرست از تتراسيكلين باعث زبان سياه مودار و بوی بد دهان شده كه با قطع دارو ، هر دو برطرف گشته است.
• نفس سيگاری

استفاده ازسيگارباعث بوي نامطبوعي دردهان ميشودكه تامدت زيادباقي ميماند.
ب-علل بیماری
بوی بد دهان مي تواند ناشي از بيماريهاي موضعي در حفره هاي دهان ، حلق ، بيني يا سينوسها ، بيماريهاي ريوي يا مشكلات سيستميك مثل كتواسيدوزديابتي ، اورمي يا نارسايي كبدي باشد.

1. دهان ودندان شايعترين علت حالت بیماری بوی بد دهان مشكلات دهان ، زبان و دندانهاست. باكتريهاي طبيعي دهان قادر به توليد تركيبات فرار سولفورهستندكه بوي بدايجادميكنند. اين گازها ناشي از فعاليت باکتری های دهان روي مواد باقيمانده غــــذا ، بقاياي سلولي مخاط جدا شده يا ترشحات داخل دهانی و تجزيه اسيدهاي آمينه اي چون متيونين ، سيستئين و سيستين هستند. بنابراين باقيماندن ذرات غذا يا هر وضعيت ديگري كه باعث تسريع رشد باكتريهاي دهان شود ، مي تواند به بوی بد دهان بينجامد. بهداشت ضعيف دهان باعث باقيماندن ذرات غذا در دهان مي شود. عدم رعايت بهداشت دهان بخصوص در عقب مانده هاي ذهني ، معلولين و بيماران شديدا ناخوش عامل مهمي در ايجاد بوی بد دهان است. در بيماريهاي وابسته به بافت نگاهدارنده دندان و لثه ، در اثر خونريزيهاي خفيف و مكرر و وجود بافت مرده و تجمع ميكروبي محيط رشد مناسبي براي ايجاد بويي متعفن مي شود. بوي بدي كه در اين دو مورد ايجاد مي شود ، جزو ناخوشايند ترين موارد است . دندانهاي مصنوعي كه بخوبي جفت نشده باشند ، به علت تجمع ذرات غذا سبب بوی بد دهان مي شوند. وسايل ارتودنسي نيز با همين مكانيسم عمل مي كنند. پلاكهاي دنداني توده هاي چسبنده اي هستندكه روي ريشه وتاج دندانهاتجمع مييابندوبخصوص اگرهمراه بابیماری های لثه باشندميتوانندباعث بوی بد دهان شوند. پري كرونيت ( التهاب تاج دندان ) و پوسيدگي دندانها در معرض اثر پاك كننده بزاق و عمل جويدن هستند ودرحقيقت پوسيدگي دندانهانقش كمي دربوي بددهان داردمگرآنكه بايك پالپ مرده همراه باشند. طولاني شدن پرزهای زبان نيزميتواندموجب تسهيل رشدباكتريهاي موضعي دهان شود . اينحالت ممكن است دراثراستفاده از آنتي بيوتيكها ، مصرف الكل ، دهيدراسيون يا بيماريهاي سيستميك یا بدون علتی خاص رخ دهد. در خشكي دهان كاهش جريان بزاق مكانيسمهاي پاك كننده طبيعي دهان را مختل مي كند و منجر به بوی بد دهان مي شود. خشكي دهان در اثر نشانگان سيكا ، پرتودهي به سر و گردن، تب ، كاهش مصرف آب ، تنفس با دهان ، برخي بيماريهاي پاروتيد مثل اوريون يا آبسه پاروتيد يا مصرف داروهايي چون ادرارآورها ، آنتي كولينرژيكها ، آنتي هيستامين ها ، ضد افسردگي سه حلقه اي ، داروهاي ضد پرفشاري خون مي تواند ديده شود. كمبود ويتامين هايي مانند A يا B12 و كمبود موادي چون آهن يا روي ممكن است باعث خشكي مخاط دهان شوند. عفونتهايي مثل سرخك ، ديفتري يا برفك كه زبان يا غشاهاي مخاطي را درگير كند ، به علت تخريب بافتي و تغيير جريان بزاق بوی بد دهان ايجاد مي كنند. خونريزي دهان بخصوص در افراد ناتوان كه نمي توانند دهان خود را تميز كنند ، يك محيط مناسب جهت توليد گازهاي بد بو توسط باكتريها فراهم مي كند . در ضايعات توموري اوليه بدخيم و خوش خيم دهان شامل تومورهاي زبان ، لثه ، گونه ها يا كام ، بوي بد به سبب تجمع مواد مرده ، نشت خون و گير افتادن ذرات غذا ايجـــــــاد مي شود.
2. بينی آبريزش معمولي از بيني بوي ناخوشايندي ندارد. حتي ترشحات چركي و غليظ ناشي از عفونتهاي مجاري فوقاني تنفسي به ندرت بودار است . سوراخ شدن تیغه وسط بيني ناشي از مصرف كوكائين ، دست كاري طولاني مدت بيني يا بصورت عارضه اي از جراحي معمولا با بوي بد همراه نيست. ضايعات تخريبي كه پاسخ التهابي و بافت مرده ايجاد كنند ، مي توانند باعث بوي بد شوند ، جسم خارجي فراموش شده در بيني بخصوص در كودكان و افراد عقب مانده ذهني مي تواند به بوی بد دهان بينجامد.
3. سينوسها بيماران باسينوزيت مزمن ممكن است بوی بد دهان داشته باشد در چنين حالاتي وجود عفونت يا باكتريهاي بي هوازي مطرح است . سينوزيت حاد بطورشایع با بي هوازي ها ايجاد نمي شود و در صورت وجود بوی بد دهان بايد به اينكه منشا بيماري حاد آبسه دندان باشد ، انديشيد.
4. لوزه هاوحلق –التهاب لوزه يك علت شايع بوی بد دهان مزمن است . عفونت مكرر لوزه ها و لوزه سوم منجر به التهاب لوزه مي شود.منافذ عمقي كه بوجود مي آيد ، غذا ، بزاق و مواد مرده را جمع مي كند . اگر مكانيسمهاي طبيعي منافذ را پاك نكند ، تجمع اين مواد به التهاب لوزه مي انجامد . گزارشي مبني بر بوی بد دهان مزمن در اثر ماندن گاز جراحي در حلق ، پس از عمل اين ناحيه وجود دارد. وجود جسم خارجي در حلق بخصوص در افراد عقب مانده ذهني مي تواند سبب بوی بد دهان شود.
5. دستگاه گوارش در افراد بالغ مبتلا به انسداد راه خروجي معده ممكن است بوی بد دهان ديده شود كه با درمان آنتي بيوتيك فقط بطور موقت بهبود مي يابد . گزارشات ديگري مبني بر وجود بوی بد دهان همراه با اختلالات دستگاه گوارش وجود دارد .
6. ريه بوی بد دهان درآبسه هاي بي هوازي ريوي،پنوموني نكروزان و آمپيم مكررا گزارش شده است . بوی بد دهان در 40-50 درصد بيماران مبتلا به عفونت بي هوازي ريوي وجود دارد. در مواردي كه پنوموني ناشي از باكتريهاي هوازي ، مايكوپلاسما يا ويروسها باشد ، اگرچه ممكن است خلط زيادي توليد شود ولي معمولا با بوي بد همراه نيست .
7. بيماريهای سيستميك اگرچه حس بويايي ناتوان ترين حس انسان است و استفاده از آن در بالين بيمار كمتر تمرين مي شود ، ولي برخي بوها به اندازه كافي ويژه هستند تا به عنوان يافته اي كمك تشخيصي مورد استفاده قرار گيرند . بوي شيريني و ميوه مانند دركتواسيدوز ديابتي يك مثال كلاسيك است . چنين بويي به علت افزايش غلظت مواد كتوني در خون و دفع آنها از ريه به وجود مي آيد . در اورمي بويي آمونياكي ، ادرار گونه يا ماهي مانند حس مي شود . بوي بيماران مبتلابه نارسايي كبدي يابطورمختلفي مانندماهي ، مانند موش ، مانند متاليك يا شبيه خون در حال تخريب توصيف شده است .

ج- بيماريهاي روانی
هنگامي كه بيماري از بوي بد دهان شكايت دارد و در معاينه بويي حس نشود ، نبايد فورا آن را به حساب مسايل رواني گذاشت ، زيرا بوی بد دهان ممكن است منقطع باشد . بهر حال اگر معاينه مكرر بوي بدي نشان ندهد و علت ارگانيكي يافت نشود، بايد به بيماريهاي رواني انديشيد. بوهايي كه علتي ارگانيك دارند ، معمولا با گذشت زمان توسط بيمار كمتر حس مي شوند ولي در اينها بيمار پيوسته از بوي بد شاكي است . اين بيماريها را مي توان به دو گروه تقسيم كرد : در گروه اول توهم بويايي از نظر بيمار منشا خارجي دارد . يك علت مهم آن اسكيزوفرني است . در گروه دوم توهم بويايي منشا داخلي دارد و مي تواند به علت DH يا MH باشد . چنين بيماراني معمولا از اينكه اطرافيان بوي ناخوشايند فرضي را بسادگي تشخيص مي دهند ، رنج مي برند. ممكن است حركات ساده ديگران را به نادرست واكنشي نسبت به بوي بد فرضي تلقي كنند . توهم بوي بد مي تواند به رفتاريهاي وسواسي مثل شستن مكرر دهان يا كناره گيري اجتماعي بينجامد. در DH بيمار نمي تواند بپذيرد كه علت ارگانيكي وجود ندارد و مكررا از پزشكي به پزشك ديگر مراجعه مي كند، ولي در MH بيمارمي پذيردكه ممكن است مشكل وياساس حقيقي نداشته باشدوحتي ممكن است موقتاقانع شودكه مشكلي وجودندارد. صرع لوب گيجگاهی: توهم بويايي به ندرت علامتي از صرع لوب گيجگاهي است . توهم كوتاه مدت بوده ، كمتر با بوی بد دهان واقعي اشتباه مي شود.

منابع خارجی بوی بد دهان:

1. انواع عفونت ها یا ضایعات مجاری تنفسی مثل برونشیت (التهاب برونش ها) ،پنومونی (عفونت بافت پارانشیم ریه )،برونشکتازی (گشاد شدن برونش ها ) ،التهاب حفره بینی ، التهاب سینوس (سینوزیت)،التهاب مخاط بینی و التهاب ناحیه حلق مثل گلودردهای چرکی. اگر بوی بد دهان علتی غیر از منابع دهانی داشته باشد بایدحتما به متخصص گوش و حلق و بینی مراجعه کرد تا علت آن تشخیص داده شده و درمان گردد.
2. اختلالات گوارشی،اختلال مری،معده در افرادی که به طور مرتب ترش می کنند نیز سبب بوی بد دهان می گردد.
3. بوی ناشی از بیماریهای سیستمیک،مثل دیابت که استون در دهان احساس میشودیا بوی اوره در افرادی که نارسایی کلیوی دارند.
4. بوی الکل در نفس افراد الکلی
5. بوی موادی که احتمالا در طی روز مصرف می کنیم.مثل خوردن بعضی از غذاهای بودار به خصوص در شب مانند غذاهای آماده که در آن سیرو پیازو ادویه استفاده شده باشدکه این بوها با مسواک زدن بعد مدتی از بین می رود.