آشنایی با ساختمان دندان و بافت های اطراف آن
*نقش دندان:
اولین قدم در عمل گوارش غذا،خرد کردن و جویدن مواد غذایی است که وظیفه آن به عهده دندانها می باشد.دندانها در هر یک با شکل ویژه خود به اعمال بریدن(دندانهای پیشین)،پاره کردن(دندانهای نیش)، نرم و له کردن(دندانهای آسیا) و نهایتاً به عمل جویدن غذا کمک می کنند.
*ساختمان دندان:
دندان از دو قسمت تاج و ریشه تشکیل شده است:
1)تاج (crown): تاج دندان قسمتی از دندان است که خارج از لثه طبیعی و سالم قرارداد و ما آن را با چشم می بینیم.تاج هر دندان از سطح به عمق دارای سه لایه است که عبارتند از مینا،عاج و مغز دندان.
*مینا(Enamel): سخت ترین بافت بدن است و استحکام و سختی آن از استخوان نیز بیشتر است.مینا هرگز ترمیم و بازسازی نمیشود و ضخامت آن در روی دندان چند میلیمتر بوده و هرچه پایین تر بیاییم ضخامت آن کم میشود، ریشه فاقد مینا است.
*عاج(Dentin):بافت سخت آهکی ( اسفنجی لانه زنبوری شکل) که در زیر مینا قرار دارد و قسمت اعظم بافت دندان را تشکیل میدهد.عاج دندان نسبت به سرما و مواد شیمیایی حساس است.
مغز دندان(Pulp): مغز دندان بافت نرمی است که حاوی عروق و اعصاب دندان است و از تاج شروع می شود و تا انتهای ریشه ادامه دارد.به مغز دندان واقع در ریشه، کانال ریشه دندان (root canal) گفته می شود.دیواره های این قسمت از دندان را عاج دندان تشکیل می دهد.
2)ریشه(Root): قسمتی از دندان است که در داخل استخوان فک قرار دارد و در دهان دیده نمی شود. روی استخوان فک را لثه می پوشاند،بنابراین ریشه دندان زیر لثه و داخل استخوان فک قرار دارد.ریشه دندان هم مانند تاج دندان دارای سه لایه است: سیمان(ساروج)،عاج و مغز دندان.
*عاج(Dentin): عاج بین سیمان و مغز دندان قرار دارد. و کاملا مشابه عاجِ تاج است و در ادامه آن قرار دارد.
*مغز دندان (Pulp):در وسط دندان زیر عاج دندان قرار دارد و عروق و اعصاب دندان درون آن جای دارد.
نکته:به مرز بین تاج و ریشه دندان،گردن یا طوق دندان (neck of tooth) گفته می شود.
بافت های اطراف دندان:
*بافت و نسج نگهدارنده:
ریشه دندانها در داخل حفره های مخصوصی که در داخل استخوان فک (استخوان آلوئول) قرار گرفته اند و در ناحیه طوق یا گردن دندان از لثه پوشیده شده اند.باید خاطرنشان کرد که دندانها مستقیماً به استخوان نچسبیده اند، بلکه حدفاصل ریشه دندان و استخوان فک الیافی قرار دارد که به نام الیاف اطراف دندان (periodontal fibers or ligament) نامیده می شود.یک سر این الیاف به سیمان ریشه دندان و سر دیگر آن به استخوان اتصال دارد.
مجموعه ساختمانی متشکل از بافتهای لثه، استخوان آلوئول، الیاف اطراف دندان و سیمان،نسج نگهدارنده دندان یا بافتهای اطراف دندان (Periodontal Tissue) اطلاق می گردد. وظیفه بافت های نگهدارنده دندان حفظ و نگهداری دندان ها در حفره های استخوان فک است.
*لثه:
لثه سالم به رنگ صورتی روشن روی استخوان را پوشانده و به شکل هلالی در ناحیه طوق به دندانها چسبیده است و کوچکترین آثار بیماری نظیر تورم، خونریزی، چرک، در آن دیده نمی شود.
در حالت سلامت شیار کم عمقی بین لثه و دندان وجود دارد و بقیه قسمت های لثه به دندان و استخوان چسبیده است.در برخی از بیماریهای لثه و دندان ، لثه از دندان جدا شده و شیار عمیقی ایجاد می شود که پاکت (pocket) نامیده می شود.