ارتودنسی و بهداشت آن
بهداشت ارتودنسی
رعایت بهداشت دهان و دندان در زمانی که بیمار تحت درمان ارتودنسی است ، اهمیتی دو چندان دارد .
براکت ها و هرگونه دستگاه ارتودنسی در دهان می تواند در صورت عدم رعایت بهداشت محل تجمع پلاک میکروبی شده ، باعث پوسیدگی دندانی و مشکلات لثه ای گردد . بنابراین توصیه می شود که در طول درمان ارتودنسی بعد از هر وعده غذایی مسواک زده شود .
به یاد داشته باشید وضعیت دندانها و لثه بیانگر میزان همکاری بیمار در زمینه رعایت بهداشت دهان است .
اگر در حین درمان ارتودنسی بیمار بهداشت دهان مناسبی نداشته باشد ، امکان بروز لکه های سفید رنگ ، ایجاد پوسیدگی روی دندانها و یا تورم و التهاب لثه و حتی خونریزی از لثه وجود دارد که این امر تبعاتی نظیر ظاهر نازیبای دندانها پس از پایان درمان ارتودنسی و یا نیاز به جراحی لثه حین درمان ارتودنسی را به دنبال خواهد داشت.
مسواک های بین دندانی ، نخ دندان هم بایستی در کنار مسواک زدن استفاده شوند . طریقه صحیح مسواک زدن و استفاده از موارد فوق بعد از قرار دادن ارتودنسی ثابتو متحرک به بیمار در مطب آموزش داده می شود .
اگرچه مسواک های برقی از نظر آماری برتری زیادی نسبت به مسواک های دستی ندارند ولی دیده شده است که بیمارانی که دارای مسواک برقی هستند بهداشت بهتری دارند . بنابراین می توان از مسواک های برقی هم استفاده کرد .
وسایل لازم برای بهداشت ارتودنسی:
- خمیردندان ارتودنتول
- مسواک ارتودنسی
- دهانشویه orthokin
- مسواک بین دندانی
- نخ دندان سوپرفلاس
- واتر جت دندانی (واترپیک)
با وجود بریس چگونه مسواک بزنیم؟
ما در اینجا نکاتی را برای انتخاب مسواک و تکنیک های صحیح مسواک زدن آموزش می دهیم تا شما بتوانید به راحتی بعد از هر وعده غذایی دندان های خود را مسواک بزنید:
- از مسواک نرم استفاده کنید
- از خمیردندان دارای فلوراید استفاده کنید.
- ۵بار در روز (در صورت نیاز بیشتر) مسواک بزنید و هر بار به مدت ۲ تا ۵ دقیقه
نحوه مسواک زدن صحیح دندانها:
– برای اینکه تمام دندانهاتمیزشود،بایدطبق روالی منظم مسواک زده شود . همان طور که می دانید دندانها به غیرازسطوح درتماس باهم که بایدبانخ دندان تمیزشوددارای سه سطح بیرونی (سمت گونه) ،سمت درونی (سمت زبان یاکام) وسطح رویی یاجونده (که جویدن راانجام میدهد) میباشد.
– مسواک زدن را مثلا به این صورت شروع می کنید که از سطح بیرونی دندانهای با لا از آخرین دندان سمت چپ اغاز گشته و بعد از تمیز شدن این ناحیه مطابق روشی که در ذیل آمده ، مسواک را کمی جلو آورده و ناحیه دوم تمیز می شود ، جلو آوردن مسواک نباید زیاد باشد به نحوی که ناحیه دوم با اول همپوشانی داشته باشد.به همین ترتیب تمام سطح بیرونی دندانهای بالا تمیز شده و بعد سطح داخلی دندانهای بالا به همین ترتیب از سمت چپ تا آخرین دندان سمت راست تمیز می شود. در پایان سطح جونده دندانهای بالا باز هم با همان ترتیب تمیز می گردند.در مورد دندانهای پایین نیز همین مراحل انجام می شود.
مرحله۱: ابتدا مقدار کمی خمیر دندان روی مسواک خشک قرار دهید ،مسواک زاویه ۴۵ درجه باسطح خارجی دندان داشته و جهت الیاف مسواک به سمت براکت ها باشد.
مرحله۲: جهت نفوذ الیاف مسواک به شیار بین لثه ودندان لازم است از حرکات لغزشی با دامنه کوتاه یا حرکات چرخشی به مدت ۱۰ ثانیه برای هر دندان استفاده نمائید.
مرحله۳: در این مرحله سطح داخلی دندانها تمیز می شود.با قرار دادن مسواک به طور مایل و با حرکات لغزشی با دامنه ی کوتاه این عمل را انجام دهید.
مرحله۴: مسواک زدن دندان های فک پایین ازمحل تماس دندان ولثه به سمت بالاشروع ومانندفک بالاادامه مییابد. درانتهابرای تمیزشدن زبان می توانید زبان رابه آرامی ازعقب به جلو مسواک نمایید.
نخ دندان:
استفاده از نخ دندان برای تمیزکردن سطوح بین دندان ها حداقل یکبار در روز ضروری است البته از نظر اولویت بعد از مسواک معمولی و مسواک بین دندانی قرار دارد .برای این منظور ۳۰ سانتی متر از نخ بریده و طبق دستورات زیر عمل نمائید.
Super floss که دارای دوقسمت نازک سفت وخشک وقسمت ضخیمتراسفنجی ونرم میباشد. ازقسمت نازک برای گذراندن نخ از زیر سیم و از قسمت دیگر برای نخ زدن استفاده می شود.
مرحله ۱: انتهای نازک و سفت از بین فضای دندان و دستگاه ارتودنسی عبور دهید.
مرحله ۲: با گرفتن دوطرف نخ دندان با انگشت دودست به ارامی نخ را در بین دندانها کشیده و خیلی ملایم آنرا بر روی سطح دندان به بالا و پائین حرکت دهید .
مرحله ۳: نخ راتازیرلثه وبرروی دودندان مجاورحرکت داده شود.هرگزنخ دندان رابه صورت حرکتارهای بروی لثه نکشید. هدف تمیزشدن دوسطح دندانی مجاورهم میباشد.
مرحله۴: نخ را تا زیر لثه و بر روی دو دندان مجاور حرکت داده شود.در هر ناحیه تماس دو سطح وجود دارد که مربوط به دو دندان مجاور می باشد و این دو ناحیه با دو جهت حرکتی مخالف هم تمیز می شوند.
برس بین دندانی:
وسیله مفیدوبسیارمهم برای تمیزنمودن نواحی دندانی درزیرسیم واطراف براکتهامیباشد.از این وسیله به اهستگی و با دقت مطابق شکل استفاده نمائید.باید سمت چپ و راست براکتها به صورت تک به تک حتما تمیز شود که مسواک از بالا پایین سیم عبور داده شده و با حرکت رفت و برگشتی به بالا و پایین سطح دندان در مجاورت براکت تمیز می شود. در صورتیکه سطح بالا و پایینی براکت نیز با این مسواک تمیز شود بسیار عالی خواهد بود. بعد از مدتی استفاده از این مسواکها پرزهای سر آن تخریب می شود که باید تعویض شوند ( بین ۲-۱ ماه)
چه نکاتی را پس از درمان ارتودنسی باید رعایت کرد؟
- شما علاوه بر مسواک معمولی (نرم یا متوسط)، به مسواک مخصوص ارتودنسی، مسواک بین دندانی و نخ دندان سوپرفلاس نیاز دارید. پس از هر وعده غذایی، باید به دقت مسواک زد و پس از مسواک زدن، دندان ها و وسایل ارتودنسی را به دقت بررسی و کنترل کرد. توالی صحیح رعایت بهداشت دهان به این شرح است: نخ دندان، سپس مسواک و بعد دهانشویه فلورایددار (روزانه یا هفتگی) همچنین لازم است لثه ها را مرتب با آب نمک رقیق و به کمک انگشت ماساژ داد.
- خونریزی از لثه هنگام مسواک زدن یا نخ دندان کشیدن، نشانه التهاب لثه است و لازم است بهداشت دهان دقیق تر و موثرتر رعایت و در صورت صلاحدید متخصص ارتودنسی، دندان ها جرمگیری شود. گاهی حساسیت دندان ها به گرما و به خصوص سرما (هوای سرد یا نوشیدنی های سرد) نشانه پوسیدگی دندانی است، در این صورت باید در اولین فرصت آن را به متخصص ارتودنسی اطلاع داد.
اگربه دستگاه ارتودنسی که دردهان می‌‌باشددقت شودیک اختلاف سطح باریک بین دستگاه فلزی یابراکت ودندان مشاهده می‌شود. این فضابااینکه کوچک به نظرمی‌رسداماازلحاظ تجمع موادغذایی ومیکروبی وایجادپوسیدگی منطقه بسیارمستعدی می‌‌باشدوهمچنین تمیزکردن این ناحیه بسیارسختترازمناطق دیگرمی‌‌باشد.
متخصص ارتودنسی کاملاًدرموردچگونگی تمیزکردن دستگاههای ثابت ارتودنسی برای شماتوضیح خواهددادولی اینجابه نکاتی اشاره می‌نماییم همیشه هنگام تمیزکردن دندانهاازیک سمت آغازکنیدوتک تک دندانهارابایدپاک نمایید. تابه سمت دیگرختم شود. اگراین نظم رعایت شودپاک کردن تمامی دندانهاانجام می‌شود. همواره به یادداشته باشیدکه تمیزکرد ندندانهای عقبی به درستی صورت گیرد.پس ازتمیزکردن ویادرحین آن دندانهای خودرادرآینه مشاهده نماییدکه آیاتمامی قسمتهاتمیزشده اندوآیاموادغذایی دربین دستگاههاباقیمانده یاخیر.
تمیزکردن دندانهای دارای دستگاه ارتودنسی ثابت مشکلترازتمیزکردن دندانهای بدون دستگاه میباشد. ولی بارعایت بهداشت مناسب میتوان ازایجادمشکلات دندانی مانندپوسیدگی ومشکلات لثه جلوگیری نمود.
ابتدامسواک رابازاویه بگیریدبگونه ای که مسواک بین لثه ودندان قرارگیرد. سپس باحرکت چرخشی ازسمت لثه به سمت تاج دندان،مسواک راحرکت دهیدتاسطح بیرونی دندان تمیزشود. (برای دندانهای بالاحرکت مسواک بایدهمیشه ازبالابه پایین وبرای دندانهای پایین ازپایین به بالاباشد)
درصورتیکه این روش به تنهایی جهت تمیزکردن دندانها،کارآیی لازم رانداشته باشد،استفاده ازروش زاویه ۴۵ درجه می‌‌تواندکمک کننده باشد.دراین روش،قرارگرفتن موهای مسواک بازاویه ۴۵ درجه نسبت به سطح دندان،حدفاصل براکت ولثه راازموادغذایی پاک می‌‌کند. تغییرجهت زاویه ۴۵ درجه به سمت براکت،حدفاصل براکت ودندان رانیزتمیزمی‌کند.
برای تمیزکردن سطوح بالایی دندانهاازسطح اصلی مسواک استفاده کنیدوسپس دهان خودراباآب شستشودهید. برای تمیزکردن سطح پشتی دندانهاازنوک مسواک استفاده نمایید.
باتوجه به وجوددستگاههای ارتودنسی دردهان،استفاده ازنخ دندان مشکلترمی‌باشد. ارتودنتیست به شماآموزش میدهدکه چگونه بانخ دندان مخصوص،بین دندانهاراتمیزکنید. نخ دندان مخصوص،عبوردادن نخ اززیرسیمهای ارتودنسی راتسهیل مینماید.
استفاده ازدهانشویه هابه همراه مسواک ونخ دندان،باعث تقویت اثرمسواک ونخ دندان وکاهش میکروبهادرمحیط دهان میگردد. مطالعه برروی آن نشان دادکه دهانشویه قادراست تعدادمیکروبهادراطراف دستگاههای ارتودنسی راکاهش دهدوسبب کاهش پوسیدگی وبیماری لثه دربیماران ارتودنسی شود.
درفردی که دستگاه ارتودنسی داردنقاط مهم جهت تمیزکردن عبارتنداز: سطوح مختلف دندان،منطقه بین دستگاههاولثه،منطقه زیرسیم‌هاواطراف براکتها..
اگردستگاه متحرک ارتودنسی داریددرساعاتی که ازآن استفاده نمیکنیدحتماًآنرادرجعبه مخصوص خودکه حاوی آب باشدقراردهید. هیچگاه دستگاه متحرک خودراداخل دستمال کاغذی قرارندهیدچون ممکن است آسیب ببیند.
غذاهای سخت مانندچیپس،آجیل،بلال،ذرت بوداده،تهدیگ و….میتوانندموجبآسیب به دستگاههای ارتودنسی شوند. برای خوردن بعضی ازغذاهای سفت مانندسیب یاهویج میتوان آنهارابه قطعات کوچکترتقسیم کردوجودموادغذایی شیرین درمجاورت براکت‌هاوسیم‌هاوتمیزنکردن آنهامی‌‌تواندشانس ایجادپوسیدگی دندانهاراافزایش دهد.
درهنگام ورزشهایی که احتمال ضربه وجودداردازمحافظهای مخصوص دهان بایداستفاده شود.برای کودکاند رحال ورزش،بایدازمحافظ مخصوص دهان استفاده کرد.
اگردستگاه ارتودنسی شکست ویاازجای خودخارج شدسریعاًبه ارتودنتیست مراجعه کنید . اگرقطعه ای ازسیم دستگاه،ازجای خودخارج شدولب ودهان شماراآزاردادبافشاربسیارآرام دست،سیم رابه جای خودبازگردانید. اگراینکارعملی نبودقطعه ای موم نرم برروی این قسمت تیزقراردهیدکه تازمان مراجعه،لب ودهان شماآسیب نبیند.
شمابعدازارتودنسی متوجه خواهیدشدکه حفظ بهداشت دندانهادرحضوردستگاههاوبراکتهای ارتودنسی بسیارمشکلتراست. براکتهابه آسانی سبب گیرغذایی وشکلگیری پلاک میکروبی میگردند. اگرپلاک بادقت ازروی براکتهاودندانهابرطرف نگرددریسک پیدایش تدریجی بیماری لثه،پوسیدگی دندان وبوی بددهان وجودخواهدداشت. پلاک مخلوطی ازباکتریها،خرده های غذایی واضافات داخل دهان میباشد. باکتریهاازشکرتغذیه نموده وتولیداسیدمیکنند. اسیدمیتواندموجب تحریک لثه،تحلیل مینای دندانها و بوی بدتنفس شما گردد.
یک نکته درموردبیماران ارتودنسی که به تازگی اقدام به رعایت بهداشت دقیق دندانهای خودنموده اندتوجه به این مهم میباشدکه اوائل درپی مسواک زدن ویاکشیدن نخ دندان باخونریزی ملایم تازیادی ازسوی لثه هابسته به میزان التهاب پیشین آنهاروبروخواهندشد. این امرنبایدعاملی بازدارنده برای بیماردررعایت بهداشت دندانهاتلقی شود بلکه طبیعی وگذرابوده ورفته رفته بابهبو دوضعیت بهداشتی وافزایش قوام لثه هاکاهش مییابد.
